نشست تخصصی «اقتصاد خلاق» در دانشگاه خاتم برگزار شد

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، نشست تخصصی با عنوان «اقتصاد خلاق؛ کسب و کار در زمینه فرهنگ و هنر» به همت گروه هنرهای معماری و پژوهشی دانشگاه خاتم و با حضور مهندس مرتضی کاظمی؛ عضو شورای عالی میراث فرهنگی و معاون اسبق امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر علی میرخان؛ دکترای اقتصاد و بنیانگذار و رئیس مجمع الفلاسفه ایران و فعال در حوزه صنعت و اقتصاد و دکتر اسماعیل بنی‌اردلان؛ استاد تمام دانشگاه هنر و مدیر اسبق بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران، روز دوشنبه 29 بهمن ماه در سالن کنفرانس امام رضا (ع) دانشگاه خاتم برگزار شد.

در ابتدای این نشست، دکتر نکیسا هدایت‌زاده؛ مدیر گروه هنرهای معماری و پژوهشی دانشگاه خاتم و دبیر نشست در سخنانی با اشاره به نقش هنر به عنوان یکی از ارکان اصلی تمدن بشری، در شکل‌دهی به هویت فردی و اجتماعی انسان‌ها، گفت: هنر زبان مشترک انسان‌هاست؛ انسان‌هایی که با هنرشان مرزها را درمی‌نوردند و این هنر، احساسات و عواطف و دغدغه‌های بشری را بیان می‌کند. با این وجود هنرمندان ما همواره با چالش‌های اقتصادی و ساختاری رو‌به‌رو بوده‌اند که بعضاً مانع از شکوفایی استعدادهایشان می‌شود.

وی افزود: اقتصاد هنر یکی از بخش‌های مهم در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است؛ برای مثال در آمریکا، بریتانیا و فرانسه، صنایع هنری سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی این کشورها را تشکیل می‌دهد. بر همین اساس، امروز در سه محور که شامل موانع کسب و کار در زمینه هنر، کارآفرینی و اقتصاد هنر و اهمیت هنر در زندگی روزمره هستند، به چالش‌های مورد اشاره خواهیم پرداخت و راهکارهای حل آنها را از کارشناسانِ مهمانِ نشست امروز جویا خواهیم شد.

در ادامه مهندس مرتضی کاظمی؛ عضو شورای عالی میراث فرهنگی و معاون اسبق امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سخنانی با محوریت موانع کسب و کار در زمینه هنر، گفت: اقتصاد هنر و صنایع خلاق در حال حاضر حدود 3 تا 5 درصد اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده است و گردش مالی آن در دنیا به 3500 میلیارد دلار در سال می‌رسد. اقتصاد هنر و صنایع خلاق، سالیانه حدود 8 درصد رشد دارد و از نظر اشتغال‌زایی حدود 60 میلیون شغل به طور مستقیم با این حوزه مرتبط هستند.

وی مهمترین حوزه‌های این صنایع را به ترتیبِ میزان اشتغال‌زایی و حجم گردش مالی، شامل تولید محتوا، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، کتاب، موسیقی، فیلم، معماری، نشریات، رادیو، بازی و تبلیغات، عنوان کرد و افزود: یکی از مزیت‌های اینگونه صنایع این است که ایجاد هر شغل در آنها در مقایسه با دیگر صنایع، هزینه پایینی دارند؛ به عنوان مثال در حالی که در صنعتی مانند فولاد ایجاد شغل حدود 200 میلیون تومان هزینه دارد، در حوزه صنایع خلاق این میزان حدود 20 میلیون تومان است.

تنوع شغلی بالا، نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر، بالا بودن نرخ بازگشت سرمایه، ایجاد ارزش افزوده با گذر زمان و وجود ظرفیت بالا در هم‌افزایی با سایر بخش‌ها، از دیگر مزایای صنایع خلاق بود که معاون اسبق امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آنها اشاره کرد و در ادامه یادآور شد: برآورد می‌شود که تعداد شاغلان در این بخش در ایران حدود 600 هزار نفر و گردش مالی آن نسبت به تولید ناخالص داخلی کمتر از یک درصد باشد و این در حالی است که تعداد دانشگاه‌ها و دانکشده‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند حدود 33 مورد است.

کاظمی در عین حال تاکید کرد: البته این مسئله می‌تواند هم فرصت باشد و هم تهدید؛ اگر برنامه‌ریزی برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های هنر بشود، فرصت است و اگر برنامه‌ریزی نداشته باشیم، تهدید است. چون واقعیت این است که نرخ بیکاری در میان فارغ التحصیلان حوزه هنر در حال حاضر بالای 35 درصد است.

عضو شورای عالی میراث فرهنگی همچنین با بیان اینکه 67 دستگاه حاکمیتی در حوزه فرهنگ و هنر سیاستگذاری می‌کند، 48 دستگاه نظارت و 49 دستگاه هم در حوزه اجرا فعالیت می‌کنند، اعلام کرد: چالش اصلی ما این است که اساساً هنر در ایران به عنوان یک شغل به رسمیت شناخته نشده است و لذا فعالین این حوزه از مزایایی که در قانون کار بر مشاغل مترتب است، نمی‌توانند استفاده کنند. مسئله دیگر این است که ما در کشور، اقتصاد فرهنگ و هنر را هم به عنوان شاخه‌ای از اقتصاد کشور احصا نمی‌کنیم و درواقع فرهنگ را زیرمجموعه خدمات به حساب می‌آوریم.

کاظمی درباره مسائل و چالش‌های درونی حوزه اقتصاد هنر نیز گفت: متاسفانه در ایران اهالی هنر ارزش اقتصاد آثارشان را به عنوان یک حق برای خودشان طلب نمی‌کنند و بعضی‌ها گویی کسر شانشان است که بگویند برای پول کار می‌کنند. مسئله دیگر این است که اهالی هنر در ایران شناخت و آشنایی کافی با روندهای جهانی حوزه اقتصاد هنر ندارند. آنها همچنین آشنایی زیادی با حقوق خودشان ندارند و دیگر اینکه عموماً بنیه مالی ضعیفی دارند. ضعف دیگر آنها این است که مزیت‌های بومی هنر را نمی‌شناسند. نکته آخر اینکه در بین اهالی فرهنگ و هنر، رقابت‌های منفی وجود دارد که این مسئله به تولید آثار هنری ضربه می‌زند.

وی ضمن اشاره به چالش‌های بیرونی این عرصه از جمله برخی مسائل عرفی و فقهی که کسب و کار عرصه فرهنگ و هنر را متاثر می‌کند، بر ضرورت تعامل با جهان خارج در این زمینه تاکید کرد و یادآور شد: واقعیت این است که ما بدون مشارکت خارجی نمی‌توانیم در بازارهای جهانی عرصه فرهنگ و هنر حضور پیدا کنیم.

در ادامه دکتر علی میرخان؛ دکترای اقتصاد و بنیانگذار و رئیس مجمع الفلاسفه ایران و فعال در حوزه صنعت و اقتصاد با اشاره به آمارهایی که از وضعیت موجود اقتصاد فرهنگ و هنر ارائه شد، درباره راهکارهایی که می‌شود این وضعیت را بهبود بخشید، گفت: ما نیاز به وسیع‌تر اندیشیدن و وسیع‌تر نگریستن داریم و باید به دنبال کارآفرینی باشیم. متاسفانه موضوع اقتصاد خلاق در جامعه ما مغفول واقع شده است و اهمیتی به آن داده نمی‌شود. دلیل این غفلت هم این است که ما بعد از انقلاب، در این زمینه نهادسازی نکردیم و هر چه کردیم، دولت‌سازی بوده است.

وی افزود: هنر نیازمند متولی است و متولیان هنر هم نمی‌توانند در بخش دولت و حاکمیت باشند، بلکه باید سازمان‌های مردم‌نهاد و افرادی متولی هنر باشند که دغدغه‌مند باشند، اقتصاد هنر را متوجه شوند و بدانند که چگونه می‌شود مثلاً از یک تابلوی هنری، خلق ثروت کنند. حاکمیت باید قانونگذاری بکند؛ نه اینکه در تولید و عرضه هنر دخالت بکند چرا که در این صورت، هنر ابتر می‌شود.

در این نشست همچنین دکتر اسماعیل بنی‌اردلان؛ استاد تمام دانشگاه هنر و مدیر اسبق بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران در سخنانی با اشاره به اینکه جامعه ما از ابتدا با هنر در جهانی شناخته شده و شاید هنوز هم وقتی اسم ایران به میان می‌آید، بیشتر هنر است که جلوه‌گر می‌شود، گفت: واقعیت این است که ما از تحولاتی که در حوزه مباحث زیبایی‌شناسی و هنر دارد اتفاق می‌افتد و بحث‌ها و نظریه‌هایی که در حوزه هنر در جهان ارائه می‌شود، تقریباً غافل هستیم و اگرچه در محافل فلسفی، مباحث نظری هنر خوب مطرح می‌شود، اما مخاطبان آن بسیار خاص هستند و ما با نوعی ساده‌انگاری در ترجمه و تفسیر مباحث تئوریک این حوزه رو‌به‌رو هستیم.