همایش ملی «گذار انرژی» در دانشگاه خاتم برگزار شد

همایش ملی « گذار انرژی» به همت شورای انجمن‌های علمی کشور و با حضور و مشارکت کارشناسان، پژوهشگران و علاقه‌مندان در دانشگاه خاتم برگزار شد.

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، دوازدهمین همایش ملی «پیشرفت و توسعه علمی کشور» این بار با محوریت مسئله «گذار انرژی» به همت شورای انجمن‌های علمی کشور و با حضور و مشارکت کارشناسان، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه روز سه‌شنبه 7 اسفندماه به میزبانی دانشگاه خاتم در تهران برگزار شد.

در ابتدای این همایش، دکتر مجید قاسمی؛ رئیس دانشگاه خاتم و رئیس شورای انجمن‌های علمی ایران ضمن خیرمقدم به حاضران و مهمانان ویژه این همایش از جمله مهندس بیژن نامدار زنگنه؛ وزیر پیشین نفت و دکتر محمد فاضلی؛ جامعه‌شناس و پژوهشگر در حوزه سیاستگذاری اجتماعی، ضمن تاکید بر نقش‌آفرینی انجمن‌های علمی کشور در موضوع مهم «گذار انرژی»، گفت: مسئله تامین مالی و مقرره‌ها از چالش‌های اصلی در ایفای نقش موثر در این موضوع است.

وی ضمن اشاره به اینکه در برنامه‌های مدون جهانی بر سرمایه‌گذاری 4000 میلیارد دلاری برای موضوع کربن صفر تا سال 2030 و مقابله جدی با پدیده آلودگی محیط زیست و هوا تاکید شده است، بر تشکیل کمیته ملی گذار انرژی برای نظارت بر پیشرفت فرآیند این گذار تاکید کرد.

رئیس شورای انجمن‌های علمی کشور برخی از مسائل کلیدی موثر بر تعامل مالی و اجرای پروژه‌های گذار انرژی را به شرح زیر برشمرد: امنیت انرژی و مقرون به صرفه بودن تولید آن، کاهش هزینه‌های تامین مالی، کاهش ریسک فناوری‌های نوآورانه و پوشش ریسک خریدار و بسیج سرمایه برای کمک به کشورهای در حال توسعه.

دکتر قاسمی همچنین بر لزوم تدوین راهبرد توسعه و تقویت انرژی پاک منطقه‌ای و تعیین نقش دولت در این رابطه به عنوان یکی از الزامات کلیدی در حوزه شیوه‌های تامین مالی برای تسریع در گذار انرژی تاکید کرد.

در ادامه  مهندس بیژن نامدار زنگنه؛ وزیر پیشین نفت و سخنران ویژه این همایش، در سخنانی ضمن تاکید بر کاهش تدریجی ارزش سرمایه‌گذاری در حوزه استخراج و استفاده از نفت به عنوان یک سوخت طی بیش از دو دهه اخیر در جهان، به اهمیت استفاده از انرژی‌های جایگزین به ویژه نیروگاه‌های خورشیدی، پرداخت و برخی از چالش‌های موجود در این حوزه در کشور را نیز مورد بررسی قرار داد.

وی ابتدا گفت: به نظر من قیمت نفت دست‌کم در 25 سال اخیر با چراغ سبز غربی‌ها و به ویژه آمریکایی‌ها به دو دلیل مهم بالا نگه داشته شد: دلیل اول، حمایت از نفت شِیل (Shale oil) در آمریکا که قیمت‌های بالا را برای این شیوه تولید نفت، توجیه‌پذیر می‌کرد که هم از نظر اقتصادی و هم از بُعد امنیت ملی برای آمریکا مهم بود. دلیل دوم، این بود که آمریکا از تولید انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت کند. اما جالب است که با پیشرفت‌های شگفت‌انگیز تکنولوژیک در حال حاضر، بالا بودن قیمت نفت برای توجیه اقتصادی، لزومی ندارد، چرا که با این پیشرفت، قیمت انرژی برق آنقدر پایین آمده که قیمت نفت نه‌تنها نمی‌تواند با آن رقابت کند، بلکه حتی نمی‌تواند نزدیک آن بشود.

مهندس زنگنه تاکید کرد: این جریان ادامه خواهد داشت، تا جایی که می‌توان گفت در آینده‌ای نه چندان دور ما به پایان عصر نفت نزدیک می‌شویم. گرچه پذیرش این موضوع برای ما سخت است، اما واقعیت این است که این، هم به نفع ما و هم به نفع جهان و کل بشریت است.

وی در توضیح بیشتر این موضوع عنوان کرد: منبع اصلی سوخت در جهان تا حوالی جنگ جهانی دوم، ذغال بوده و بعد از آن، نفت به منبع اصلی تامین انرژی تبدیل شد. اما به نظر می‌رسد در دو دهه آینده این دو منبع اصلی، جایگاه خودشان را به انرژی‌های تجدیدپذیر می‌دهند. حدود 56 درصد فرآورده‌های تولیدی به سوخت حمل و نقل زمینی یعنی خودروهای سبک و قطار اختصاص پیدا می‌کند اما با توسعه تولید خودروهای برقی، بخش عمده‌ای از سوخت‌های فسیلی با برق جایگزین می‌شوند.

وزیر پیشین نفت عنوان کرد: الان دیگر غربی‌ها هیچ دلیلی از منظر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای بالا نگه داشتن قیمت نفت ندارند و تقاضا برای نفت خام به سرعت کم می‌شود. بالا رفتن مصرف برق در خودروها موجب کاهش تقاضا برای نفت می‌شود. البته عامل کنترل کننده قیمت نفت، نفت شِیل (Shale oil) خواهد بود.

مهندس زنگنه ادامه داد: سال‌هاست در درون اوپک یک تضاد بزرگ وجود دارد. در اقتصاد هر کسی که ارزانترین تولید را دارد، معمولاً قدرت مسلط بازار می‌شود. تنها کالایی که از این قاعده تبعیت نمی‌کند، نفت است؛ 50 سال است که تولید نفت اوپک از 30 میلیون بشکه بالاتر نرفته و واقعیت این است که نقش نفت و تولید آن در دنیا کم شده است.

وی با بیان اینکه در دهه 80 میلادی جهان توانست راندمان تولید برق را بالا ببرد، عنوان کرد: در حال حاضر قیمت هر کیلووات ساعت برق خورشیدی حدود 2 سِنت است در حالی که همین برق اگر از گاز طبیعی تولید شود، می‌شود حدوداً 1 سِنت. هیچکدام از منابع دیگر توانایی رقابت با برق خورشیدی را ندارند. حال سوال این است که ما در ایران چه باید بکنیم؟

وزیر پیشین نفت در پاسخ به این سوال، گفت: بهترین کار این است که یک استراتژی سه وجهی پیاده کنیم: اول اینکه عصر نفت خیلی زودتر از آنچه ما فکر می‌کنیم، تمام می‌شود. ما تقریباً یک سوم نفت قابل برداشتمان را می‌توانیم تولید کنیم و در بحث گاز هم حدود 80 درصد گاز قابل استحصال ما، زیر زمین می‌ماند. ما باید تا جایی که می‌توانیم و به بیشترین میزان نفت تولید کنیم و آن را بفروشیم و پولش را هم به جایی تکامل یافته‌تر از صندوق توسعه ملی بریزیم و از آن برای توسعه کشور استفاده کنیم.

مهندس زنگنه ادامه داد: نکته دیگر این است که در دنیا، بعضی کشورها فاقد ظرفیت برای تولید برق هستند و ما می‌توانیم یکی از کشورهای دنیا باشیم که تولید آمونیاک سبز یا هیدروژن سبز را در دستور کار قرار دهیم. برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و بلندمدت برای رفع ناترازی البته ضروری است اما پیشنهاد من این است که از بحرانی که الان گرفتارش شده‌ایم، خیلی سریع عبور کنیم؛ این کار را می‌توانیم با تغییر پارادایم به سمت نیروگاه‌های خورشیدی و ساخت 30 هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی انجام دهیم.

وی اضافه کرد: در مورد گاز هم می‌شود ظرف 3 سال 100 هزار مگاوات تولید گاز را افزایش داد. البته من معتقدم باید به مسائل بهینه‌سازی و اصلاح ساختاری نیز پرداخت و در این راستا بهتر است در همان ابتدا دو وزارتخانه نیرو و نفت در هم ادغام شوند.

در ادامه برنامه‌های همایش «گذار انرژی»،  مختار جلالی جواران؛ دبیر همایش در سخنان کوتاهی با بیان اینکه سرمایه اصلی کشور ما همان سرمایه انسانی آن است، نسبت به آینده کشور ابراز امیدواری کرد اما گفت: به شرطی که به شعاری که در همه دولت‌ها داده شده است، به معنی واقعی کلمه عمل کنیم: شایسته‌سالاری واقعی.

سپس پنلی با عنوان  «گذار انرژی: ابعاد، مفاهیم و جهت‌گیری‌های جهانی» با حضور دکتر محمد مروتی، دکتر محمد فاضلی و دکتر لیلا شیوا برگزار شد که در آن، ابتدا دکتر لیلا شیوا در یک سخنرانی با عنوان «گذار انرژی: ضرورت و مسیر جهانی به سوی آینده پایدار»گفت: دنیا در 200 سال گذشته شاهد گذار انرژی‌های متفاوتی بوده است. از سال 1900 که انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش یافت، درجه گرمایش زمین هم بالاتر رفت و الان میانگین دمای کره زمین 1.2 درجه سانتی‌گراد گرمتر از اواخر سال 1800 یعنی پیش از انقلاب صنعتی است.

وی افزود: برای رویارویی با این معضل در سال 2015 معاهده پاریس بین 196 کشور امضا شد، با این هدف که سیاره ما قابل سکونت شود و انتشار کربن خالص به صفر برسد و تلاش‌های زیادی در این مسیر انجام شده است و خوشبختانه در سال‌های اخیر نیز شاهد کاهش قابل توجه قیمت برای بسیاری از فناوری‌های انرژی پاک بوده‌ایم.

در ادامه این پنل،  دکتر محمد مروتی؛ استادیار دانشگاه خاتم و متخصص در علم اقتصاد در یک سخنرانی با عنوان «گذار انرژی: فرصت‌ها و چالش‌ها برای ایران» یادآور شد: ما به عنوان کشوری که وابستگی زیادی به نفت داریم، باید بدانیم که زمان اوج‌گیری تولید نفت نزدیک است و پس از آن تولید  و فروش نفت، فروکش خواهد کرد و پیش‌بینی هم این است که انرژی غالب در آینده، انرژی خورشیدی باشد.

وی با اشاره به رشد بسیار سریع ساخت نیروگاه‌های خورشیدی در جهان، گفت: امروز نیروگاه‌های خورشیدی به صرفه و اقتصادی شده‌اند و در ایران هم پتانسیل‌های انرژی خورشیدی بسیار بیش از 100 هزار مگاوات و نصب‌شده آن کمتر از 1000 مگاوات است. برگ برنده ما در نیروگاه‌های خورشیدی، شبکه توزیع گسترده گاز است و رسیدن به 30 هزار مگاوات کاملاً و به‌راحتی، شدنی است و می‌شود گفت که ایران بهشت نیروگاه خورشیدی است.

در این پنل همچنین  دکتر محمد فاضلی؛ استادیار سابق دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر در حوزه سیاستگذاری اجتماعی، در سخنانی با بیان اینکه وقتی به تاریخ اقدامات توسعه‌ای در ایران نگاه می‌کنیم، با این مسئله مواجه می‌شویم که سیاستگذاران هیچوقت نخواسته‌اند برای جامعه توضیح دهند که چه کار می‌کنند؟، گفت: نهضت سدسازی، پروژه مسکن مهر و مسئله انرژی هسته‌ای، نمونه‌هایی از این مثال هستند. من معتقدم هر کاری که می‌خواهیم بکنیم، ابتدا باید به اندازه کافی با جامعه و ذهن‌های پرسشگر آن حرف بزنیم. در این مورد هم، یعنی ساخت نیروگاه‌های خورشیدی، باید به جامعه توضیح دهیم که چه کار می‌خواهیم بکنیم.

وی با بیان اینکه فناوری‌ها ابزار مشخص برای حل مسئله مشخص در زمان و مکان مشخص هستند، افزود: تناسب تکنولوژی فقط این نیست که اگر اتفاقی در دنیا افتاد، ما هم آن را رقم بزنیم؛ هر فناوری نسبت به بستر به‌کارگیری، معنادار و اثربخش می‌شود. هر فناوری ممکن است مُد، نامناسب برای زمینه، نابهنگام یا در درازمدت فاقد اثربخشی یا حاوی زیان باشد.

دکتر فاضلی گفت: ملاحظات اجتماعی توسعه انرژی خورشیدی به چند دلیل مهم است: اول اینکه اقتدارگرایی سیاستگذارانه، همواره بُعد اجتماعی را نادیده گرفته است. دوم اینکه سرمایه‌گذاری از جانب دولت بر اقتدارگرایی سیاستگذارانه افزوده است. سوم اینکه صدای بلندتر سرمایه‌گذاران، تکنوکرات‌ها، بوروکرات‌ها و ذینفعان اقتصادی، باعث نادیده گرفتن جامعه شده است. چهارم اینکه تصمیم به توسعه انرژی خورشیدی، مولود لحظه اضطرار است، نه برنامه محیط زیستی یا راهبرد سیاست انرژی.

وی فشار ناشی از تامین مالی 20 تا 30 هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی بر منابع ارزی و ریالی، عواقب اقتصادی تامین مالیِ این میزان نیروگاه در شرایط فعلی اقتصاد ایران و بدیل‌های فناورانه و اقتصادی توسعه انرژی خورشیدی را از دیگر ملاحظات اجتماعی مهم توسعه انرژی خورشیدی در ایران برشمرد که باید به آنها توجه کرد.

دکتر فاضلی درباره ملاحظات اجتماعی درباره بُعد زمانی توسعه انرژی خورشیدی در ایران را هم مورد اشاره قرار داد و یادآور شد: زمان، متغیر گمشده برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات زیرساختی و توسعه‌ای در ایران است. تحریم‌ها بر بُعد زمانی موثرند. کیفیت و میزان چابکی بوروکراسی هم در بُعد زمانی اثرگذار هستند. بدون گفتگوی اجتماعی بر سر زمان، جامعه در نهایت ناراضی خواهد شد.

در ادامه برنامه‌های همایش «گذار انرژی»، پنلی دیگر با عنوان «سیاستگذاری، نهادسازی و اجرا» با حضور دکتر حسین افشین؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهوری، مهندس شهاب جوانمردی؛ مدیرعامل شرکت مادر فناپ، علیرضا صادق‌آبادی؛ مدیرعامل شرکت گسترش انرژی پاسارگاد و دکتر مهسا جهاندیده؛ استادیار دانشکده مدیریت، علم و فنّاوری گروه آموزشی اقتصاد و مالی برگزار شد.

دکتر شهاب جوانمردی در یک سخنرانی با عنوان «فناوری‌های نو در بهره وری مدیریت انرژی» ضمن تاکید بر لزوم پرهیز از راه حل‌های ساده و تک بُعدی و در عین حال بهره‌گیری از نگاه‌های اکوسیستمی در مواجهه با مسائل پیچیده و بُغرنج دنیای امروز از جمله در بحث تامین انرژی، وضعیت مصرف برق در ایران را با ارائه آماری، تشریح و بر لزوم استفاده از منابع تجدیدپذیر در این راستا تاکید کرد.

وی گفت: مسئله بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های صنعتی، خانگی و کشاورزی و کاهش هدررفت انرژی در تولید، انتقال و توزیع، بسیار مهم است. تجارب دنیا نشان داده است که اگر ما به اندازه کافی داده در تولید، توزیع و مصرف داشته باشیم، می‌توانیم از فناوری‌های نو در بهینه‌سازی مصرف انرژی به شکل قابل توجهی سود ببریم.

مدیرعامل فناپ اضافه کرد: فناوری‌های نوین توانایی پردازش و تحلیل داده‌های بزرگ را دارند، می‌توانند تقاضای انرژی را با طور دقیق پیش‌بینی کنند، تلفات انرژی را شناسایی کنند و آن را کاهش دهند، در پاسخ به تغییرات محیطی، انعطاف‌پذیری دارند و در تصمیم گیری و مدیریت زمان، سریع هستند.

در این پنل همچنین  علیرضا صادق آبادی؛ مدیرعامل شرکت گسترش انرژی پاسارگاد در یک سخنرانی بر ضرورت تبیین سیاست‌های اجرایی در حوزه انرژی تاکید کرد و با اشاره به اسناد، قوانین و سیاست‌های بالادستی کلی در حوزه انرژی و همچنین راهبردها و سیاست‌های مرتبط با موضوع گذار انرژی منتج از قوانین و اسناد بالادستی حوزه انرژی، گفت: تاکنون تنها حدود یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام شده است که بر این اساس 200 میلیون دلار به سرمایه‌گذاران بازپرداخت شده است.

همچنین  دکتر مهسا جهاندیده؛  استادیار دانشکده مدیریت، علم و فنّاوری گروه آموزشی اقتصاد و مالی در سخنرانی خود در این پنل نقش نهادها در گذار به انرژی پاک را مورد تاکید قرار داد.

در پایان همایش «گذار انرژی» دکتر حسین افشین؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهوری ضمن تقدیر از شورای انجمن‌های علمی کشور به جهت برگزاری این رویداد علمی، بر اهمیت نقش این انجمن‌ها در ارائه راهکار برای حل مشکلاتی از قبیل ناترازی انرژی و ناپایدار بودن شبکه، تاکید و آمادگی معاونت متبوعش را برای استفاده از کمک‌های کارشناسی، اعلام کرد و گفت: در این زمینه باید هم مسائل اجتماعی، هم مسائل سیاسی، هم مسائل اقتصادی و هم مسائل فنی موضوع به دقت دیده شود.

همایش «گذار انرژی» با قرائت بیانیه پایانی به کار خود خاتمه داد.