نخستین کنفرانس ملی دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال برگزار شد

نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» با حضور و مشارکت کارشناسان، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه طی دو روز به میزبانی دانشگاه خاتم در تهران برگزار شد.

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» با همکاری مشترک دانشگاه خاتم و دانشگاه مهر البرز و با حضور و مشارکت کارشناسان، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه طی روزهای یکشنبه و دوشنبه 5 و 6 اسفندماه به میزبانی دانشگاه خاتم در تهران برگزار شد.

در روز نخست این رویداد پیام دکتر محمدرضا عارف؛ معاون اول رئیس ‌جمهوری توسط دکتر جعفر توفیقی؛ عضو هیئت امنای دانشگاه مهر البرز قرائت شد.

در پیام دکتر عارف به نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» آمده است:

تحول دیجیتال، به عنوان یکی از مهمترین تحولات عصر حاضر، تنها یک تغییر فناورانه نیست، بلکه یک دگرگونی بنیادین در شیوه‌های یادگیری، آموزش و مدیریت نظام آموزش عالی است. دانشگاه‌های آینده نه‌تنها باید پذیرای این تغییر باشند، بلکه به عنوان پیشگامان آن، باید مسیر را برای نسل‌های آینده هموار سازند. تحول دیجیتال موجب شده است که مرزهای سنتی دانشگاه‌ها گسترش یابد و یادگیری از شکل‌های محدود و حضوری، به قالب‌های منعطف، تعاملی و جهانی تغییر کند. امروزه، آموزش مجازی، هوش مصنوعی، داده‌کاوی آموزشی و فناوری‌های نوین مانند بلاکچین، نه‌تنها کیفیت یادگیری را افزایش داده‌، بلکه عدالت آموزشی را نیز تسهیل کرده‌اند. این فناوری‌ها امکان دسترسی همگان به آموزش باکیفیت را فراهم می‌کنند، بدون آنکه محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی مانعی بر سر راه یادگیری باشند.

دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ارکان اصلی تحول دیجیتال در آموزش عالی، همواره بر ارتقای کیفیت دانشگاه‌ها و ایجاد زیرساخت‌های فناوری‌محور تأکید داشته است. در این راستا، دولت با توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، تقویت سامانه‌های یادگیری الکترونیکی و ارائه حمایت‌های مالی و سیاستگذاری‌های مناسب، زمینه رشد و تحول دیجیتال را در دانشگاه‌ها فراهم ساخته است. همچنین، با حمایت از دانشگاه‌های پیشگام در این حوزه، به‌عنوان نمونه‌های موفق دانشگاه‌های دیجیتال در کشور، تلاش کرده‌ایم بستری برای تحقق چشم‌انداز دانشگاه‌های آینده ایجاد کنیم.

تحول دیجیتال، در کنار فرصت‌های بی‌شماری که به همراه دارد، چالش‌هایی را نیز پیش روی ما قرار داده است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به نیاز به فرهنگ‌سازی در میان اعضای هیئت علمی و دانشجویان، تأمین زیرساخت‌های مناسب، حفظ کیفیت آموزش‌های آنلاین و تضمین امنیت اطلاعات اشاره کرد. برای غلبه بر این چالش‌ها، همکاری و تعامل میان دانشگاه‌ها، صنعت، و سیاستگذاران ضروری است. ما باید با استفاده از تجربیات جهانی، ایجاد مراکز نوآوری آموزشی، و بهره‌گیری از مدل‌های موفق بین‌المللی، مسیر تحول دیجیتال را هموار سازیم.

امیدوارم که این کنفرانس، بستری برای تبادل ایده‌ها، اشتراک تجربیات و یافتن راهکارهای عملی برای تحقق دانشگاه آینده باشد. بی‌تردید، دانشگاه‌های دیجیتال نقشی کلیدی در تربیت نیروی انسانی توانمند برای آینده کشور خواهند داشت و ما باید با همت و تلاش مضاعف، مسیر تحول دیجیتال را هموار سازیم. در پایان، از دانشگاه‌های میزبان که با هدف ایفای مسئولیت اجتماعی  که با تلاش‌های مستمر خود، زمینه برگزاری این رویداد مهم را فراهم آورده‌اند، صمیمانه قدردانی می‌کنم و از همه اساتید، پژوهشگران و دانشجویان گرامی که در این کنفرانس حضور دارند، سپاسگزارم. با آرزوی موفقیت و پیشرفت روزافزون برای جامعه علمی کشور.

در ادامه برنامه‌های این کنفرانس، دکتر کمال خرازی؛ رئیس هیئت امنای دانشگاه مهر البرز ضمن ابرز امیدواری نسبت به ایجاد یک تحول در حکمرانی علمی کشور با برگزاری رویدادهایی از قبیل کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال»، به ارائه یک سخنرانی علمی در حوزه علوم شناختی پرداخت.

وی با بیان اینکه حدود 85 میلیون سلول عصبی در مغز انسان وجود دارد و گفته می‌شود طول مجموعه اتصالات این سلول‌ها 150 هزار کیلومتر است، گفت: بنابراین مغز انسان یک موجود جمعی و در واقع مجموعه‌ای از سلول‌هاست که این توانایی‌های بزرگ را در ما به وجود می‌آورد.

وی افزود: آنچه ما می‌توانیم از استعاره مغز برای امر آموزش به دست بیاوریم، این اصول است: اولین مورد عاملیت مغز است که عاملیت یادگیرنده را به دنبال دارد؛ یعنی باید یادگیرنده را محور قرار دهیم. دومین مورد این است که مغز یک موجود پیوندگر است؛ یعنی باید یادگیری ما به صورت جمعی باشد. همچنین کارکرد مغز، اشتراکی است و لذا باید در امر آموزش، تولید و خلق دانش، اشتراکی باشد. پس رویکرد شناختی به آموزش و پرورش را اینگونه باید ترسیم ‌کنیم: یادگیرنده محوری، خلق اشتراکی دانش، تغییر نقش استاد، پویا بودن محتواها، تغییر روش ارزیابی، هوشمندی تحقیق و انتشار آزاد نتایج.

دکتر خرازی سپس به نقش فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی در تولید دانش پرداخت و گفت: هنر هوش مصنوعی در این است که می‌تواند انسان‌های زیادی را به هم وصل کند و این سبب می‌شود که توانایی زیادی ایجاد شود. در چنین شرایطی است که برنامه‌های درسی پویا خواهد بود، مدیریت مدارک دانشگاهی شخصی‌سازی می‌شود و ثبت گواهینامه‌ها و سوابق تحصیلی دانشگاه، با استفاده از بلاکچین، مجازی می‌شود.

رئیس هیئت امنای دانشگاه مهر البرز اضافه کرد: همچنین روش‌های آموزشی نیز تغییر خواهد کرد، از جمله اینکه مربیان مصنوعی یا چت‌بات‌ها و نیز دانشگاه‌های ترکیبی هوشمند پدید می‌آیند و فرایندهای پژوهشی هم از هوش مصنوعی متاثر می‌شوند، ارزیابی مقالات با کمک هوش مصنوعی به خوبی می‌تواند انجام گیرد و انتشار چندرسانه‌ای پژوهش‌ها امکانپذیر می‌شود. ما باید بتوانیم با استفاده از هوش مصنوعی جوانانمان را برای عرض اندام در مجامع جهانی آماده کنیم.

در ادامه دکتر مجید قاسمی؛ رئیس دانشگاه خاتم و میزبان این کنفرانس دو روزه، در سخنانی با تاکید بر نقش استارتاپ‌ها در خلق ثروت در جهان امروز و اهمیت کسب مهارت توسط دانشجویان و حتی فارغ‌التحصیلان از دانشگاه‌ها، به برخی از مهمترین مفاهیم مطرح شده در رویکرد دانشگاه‌ها به سمت آینده اشاره کرد که عبارتند از: دانشگاه پایدار، دانشگاه بدون دیوار، دانشگاه کارآفرین و نوآور و دانشگاه دیجیتالی. وقتی از دانشگاه دیجیتالی صحبت می‌کنیم، درباره نوعی از تفکر صحبت می‌کنیم که رویکرد دانش در آن، رویکردی باز باشد.

وی با مروری بر سیر تکامل زیست‌بوم دانشگاه‌ها گفت: ما با مارپیچ‌های مختلفی در این زمینه روبه‌رو هستیم و رسیده‌ایم تا امروز که حکمای غربی به این اندیشیده‌اند که سه گروه از اهل دانش صاحب خرد نیستند: گروه اول آنها که دانش منسوخ دارند، گروه دوم آنها که دانش نو دارند اما از آن استفاده نمی‌کنند و گروه سوم، آنها که دانش نو دارند و از آن استفاده هم می‌کنند اما خیر عمومی را در نظر نمی‌گیرند.

رئیس دانشگاه خاتم در بخش دیگری از سخنان خود این دانشگاه را دانشگاهی تمدن‌ساز، حکمت‌بنیان و خردورز خواند و به برخی از اقدامات صورت گرفته توسط دانشگاه خاتم در حوزه مسئولیت اجتماعی برای گسترش دایره خدمات عام المنفعه‌اش، اشاره و عنوان کرد: ما تاکنون 80 باب مدرسه را در 80 روستا در نقاط محروم کشور تاسیس کرده‌ایم و در مراکز استانی هم در حال ساخت و تشکیل دبیرستان‌های دارالفنون هستیم که نوجوانان مستعد در این مناطق، به صرف اینکه در منطقه محروم هستند، از خدمات آموزشی باکیفیت محروم نشوند.

در ادامه دکتر محمد امینی؛ دبیر علمی کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» در سخنانی با اشاره به تلاش قابل تقدیر دو دانشگاه مهر البرز و خاتم برای شکل‌گیری و برگزاری این کنفرانس، گفت: کنفرانس امروز و فردا با هدف ترسیم افق دانشگاه آینده و الگوی مقدماتی برای گذار از مفهوم کنونی از دانشگاه به ساحت آینده آن، شکل گرفت.

وی از برگزاری دو جلسه شورای سیاستگذاری این کنفرانس و نیز پنج پیش‌نشست با حضور اساتید خبره در راستای پنج محور کنفرانس خبر داد و یادآور شد: طی دو روز برگزاری کنفرانس نیز 15 مقاله منتخب و چندین سخنرانی کلیدی ارائه می‌شود. علاوه بر آن سه پنل و چند کارگاه آموزشی طی این دو روز برگزار می‌شود و امیدواریم جامعه علمی و نیز سیاستگذاران از نتایج این کنفرانس استفاده لازم را ببرند.

در ادامه دکتر مهدی شامی زنجانی؛ استاد گروه مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران در یک سخنرانی با محوریت ارزش پیشنهادی دانشگاه دیجیتال، گفت: دنیای مجازی دو موج اصلی را پشت سر گذاشته است؛ موج اول با فناوری اطلاعات آغاز شد و به سمت دانشگاه مجازی رفت. اگر امروز از تحول دیجیتال در دانشگاه صحبت می‌کنیم، گویی از ترکیب دانشگاه سنتی و دانشگاه مجازی صحبت می‌کنیم. دانشگاه دیجیتال دانشگاهی است که نظام مدیریتی و یادگیری خود را مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال متحول کرده است تا با خلق تجربه‌ای جذاب برای ذینفعان کلیدی خود، به عملکردی عالی دست پیدا کند.

وی تاکید کرد: دانشگاه دیجیتال، محیط فیزیکی هم دارد اما با لایه‌های دیجیتال بهره‌ور شده است. ما در حوزه مهارت، استعداد و فرهنگ نیازمند فعالیت‌های جدید هستیم. ما نمی‌توانیم دانشگاه دیجیتال داشته باشیم بدون آنکه در حوزه حکمرانی، خودمان را تقویت کنیم. دسترس‌پذیری امکانات، مقیاس‌پذیری خدمات دانشگاه، هوشمندی (الگوریتم بینش‌محوری)، تجربه‌سازی از طریق شخصی‌سازی خدمات، مدل محور و اکوسیستم‌سازی محوری، مشارکت و هم‌آفرینی و انعطاف‌پذیری و چابکی برای تاب‌آوری، از جمله ویژگی‌های دانشگاه دیجیتال است.

عضو هیئت علمی گروه مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران در پایان سخنانش با ارائه چند پیشنهاد تاکید کرد: باید با دیدگاه سیستمی، مسیر تحول دیجیتال دانشگاه را طراحی و رهبری کنیم. بدون جذب و توسعه رهبران دیجیتال، تلاش‌هایمان در دانشگاه برای تحول به جایی نخواهد رسید. برای دستیابی به منافع دیجیتال، باید یک طرح نو در نظام حکمرانی دانشگاه‌ها در اندازیم و توسعه سواد دیجیتال کارکنان، استادان و دانشجویان را جدی بگیریم و تجربه‌گری‌های کوچک دیجیتال را پاس بداریم و از آنها حمایت کنیم و مهمتر اینکه فراموش نکنیم توسعه دیجیتال دانشگاه، قدم به قدم امکانپذیر است.

در ادامه، سه عنوان از مقالات منتخب این کنفرانس توسط نویسندگان آنها ارائه شد و سپس سخنرانی  دکتر علی‌اکبر جلالی؛ رئیس کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو که به صورت مجازی در کنفرانس مشارکت کرده بود، پخش شد که وی در این سخنرانی گفت: ادغام هوش مصنوعی و متاورس تحول شگرفی را در حوزه آموزش عالی ایجاد می‌کند و محیط‌هایی را پدید می‌آورد که امکان یادگیری تعاملی در آنها به وجود می‌آید.

رئیس کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو با تاکید بر اهمیت طرح سوالات درست از هوش مصنوعی و متاورس با هدف به دست آوردن راهنمایی دقیق‌تر، از جمله مزایای این کار را درک تهدیدها و فرصت‌ها، درک چالش‌ها و محدودیت‌ها، جهت‌دهی به سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، ارتقای نوآوری، بهبود کیفیت آموزش، آمادگی برای آینده آموزش، افزایش عدالت آموزشی، بهبود تعامل و یادگیری مشارکتی و مدیریت ریسک و چالش‌های اخلاقی، عنوان کرد.

دکتر جلالی در ادامه با اشاره به چیستی هوش مصنوعی و متاورس در حوزه آموزش عالی، سرعت تغییر و تحول در جهان را مورد بررسی قرار داد و درباره عوامل موثر بر این مسئله هم گفت: تکنولوژی‌های مختلفی دنیای آینده را تغییر می‌دهند که عبارتند از: IOT، متاورس، AI، 6G، اینترنت اشیاء و امنیت سایبری. گام‌های کلیدی برای دانشگاه در این مسیر نیز شامل آموزش و توانمندسازی، تسلط بر کاربردهای هوش مصنوعی و توسعه برنامه‌های درسی متناسب با نیازهای بازار کار.

در ادامه برنامه‌های کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال»،  پنلی با عنوان «دانشگاه آینده و فناوری‌های نوپدید» با مدیریت دکتر عباس بازرگان؛ استاد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران و با سخنرانی دکتر فتانه تقی‌یاره؛ دانشیار دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، دکتر مریم طایفه محمودی؛ استادیار پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، دکتر کاوه بازرگان؛ استادیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر رها عابدی؛ استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار شد.

دکتر عباس بازرگان در سخنرانی خود با عنوان «دانشگاه آینده؛ برخی ویژگی‌ها، نقش آن در یادگیری مستمر و آینده پرورش»، گفت: ویژگی‌های دانشگاه آینده به شرح زیر است: اول اینکه، سازوکارهای تولید کالا و خدمات با سیستم‌هایی دارای فناوری‌های پیشرفته انجام می‌شود. دوم اینکه، مهارت‌ها و قابلیت‌های هوش مصنوعی نه تنها در فضای سایبر جلوه‌گر، بلکه در فضای فیزیکی نیز اعمال می‌شوند. سوم اینکه، هوش مصنوعی و ربات‌ها برای انجام کارهای یکنواخت، یاری‌دهنده انسان و نیز جانشین او می‌شوند. چهارم اینکه، دانشگاه آینده به دلیل تغییرات سریع فناوری، نیازهای بازار کار در گسترش یادگیری مادام‌العمر، ویژگی‌های منحصر به فردی خواهد داشت که آنها را از دانشگاه‌های سنتی متمایز می‌کند.

دکتر فتانه تقی‌یاره نیز در یک سخنرانی با عنوان «هنر ارزیابی یادگیری در دانشگاه آینده در بستر زمان»، گفت: اگر از هوش مصنوعی به صورتی هنرمندانه استفاده شود، می‌توان ارزیابی‌های دقیق‌تری از سطح یادگیری دانشجویان داشت. با کمک هوش مصنوعی می‌توان ارزیابی از طاقت‌فرسا به ممکن یا از گسسته به پیوسته را داشت که این مسئله دو بُعد دارد: میکروسنجش و سنجش پنهان. سومین محور جدی تحول، حرکت از یکنواخت به تطبیقی است. نکته چهارم از غیراصیل به اصیل، از عتیقه به مدرن و از تراکمی به تشخیص است.

دکتر مریم طایفه محمودی هم در یک سخنرانی با عنوان «چالش‌ها و فرصت‌های کاربرد فناوری‌های نوپدید در دانشگاه دیجیتال آینده»، گفت: نقش واقعیت گسترده و متاورس در دانشگاه‌های آینده شامل یادگیری همه‌جانبه و تعاملی، دسترس‌پذیری و فراگیری، یادگیری شخصی‌سازی شده، همکاری و یادگیری اجتماعی، سفرهای میدانی، آزمایش و یادگیری تجربی، آموزش مفاهیم پیچیده، آموزش فنی و حرفه‌ای / مهارت‌آموزی، آموزش بازی‌سازی شده و دوقلوهای دیجیتال است.

برنامه‌های نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» در روز دوم با سخنرانی دکتر سیدرسول عمادی؛ مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با عنوان «نسبت فناوری آموزشی با دانشگاه آینده» ادامه یافت که وی در ابتدا ضمن اشاره به رویکردهای مختلف به نحوه استفاده از فناوری، بر اهمیت استفاده به موقع و نه با تاخیر از فناوری در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش، تاکید کرد و گفت: در این زمینه، نگرش حکمرانان و مدیران و تصمیم گیرندگان هم باید از فناوری متاثر شود و تغییر یابد.

وی افزود: اتوماتیک شدن و استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود کارها کمک کند و هر چقدر جلوتر می‌رویم، می‌بینیم که نسبت فناوری‌ها به دیجیتال، بیشتر می‌شود. فناوری‌های آموزشی دائماً در حال تکامل هستند و قطعاً هوش مصنوعی هم آخرین مرحله این فناوری‌ها نخواهد بود.

مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به سناریوهای مختلف در استفاده از فناوری در دانشگاه‌ها از جمله سناریوهای همگانی و تحولی، گفت: باید دانشگاه‌هایی را که بر اساس سناریوی همگامی حرکت می‌کنند، به متاورس نزدیک و دانشگاه‌هایی را هم که مبتنی بر سناریوی تحولی حرکت می‌کنند، تقویت کنیم. بسیار مهم است که بدانیم ابزارها نمی‌توانند جای انسان را پر کنند و بلکه باید از آنها به خوبی استفاده کنیم.

در ادامه دکتر محمد حسن‌زاده؛ رئیس پژوهشگاه علوم  و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، در یک سخنرانی با عنوان «ارزش پیشنهادی دانشگاه دیجیتال؛ از یونیورسیتی به متاورسیتی»، گفت: دانشگاه آینده در حال شکل گرفتن است اما یک سوال اساسی وجود دارد و آن این است که دانشگاه اساساً وجود خواهد داشت یا خیر؟ در واقع ما با یک اضمحلال مثبت طرف هستیم؛ به این معنا که آموزش همیشه نیاز بشر بوده است و او همواره این نیاز را داشته که یاد بگیرد و به دیگران هم یاد بدهد. دانشگاه هم امروز این چالش را درک کرده است و به حل آن می‌اندیشد.

وی درباره ویژگی‌های متاورسیتی یا همان فرادانشگاه گفت: فرادانشگاه بر مبنای ساختار مجازی بنا شده است، در برنامه‌های درسی انعطاف‌پذیر است، آموزش آنلاین و تعاملی در آن به رسمیت شناخته شده است، دسترسی گسترده به اشیاء مجازی در آن امکانپذیر است و یادگیری در آن، مبتنی بر همکاری است. در بُعد کارآمدی فرادانشگاه نیز، ما با کاهش هزینه تحصیل و ارتقای گستره آموزش مواجه هستیم.

رئیس پژوهشگاه علوم  و فناوری اطلاعات ایران، در پایان سخنرانی خود 4 مورد را به عنوان پیشنهادهای اجرایی خود در این زمینه، مطرح کرد که عبارت بودند از: تشکیل ائتلاف‌های دانشگاهی، ایجاد سازوکارهای به اشتراک‌گذاری منابع و ایجاد سازوکارهای پشتیبانی از دانشگاه‌ها و توسعه قابلیت‌های نوین در جامعه دانشگاهی.

در ادامه  پنلی با عنوان «همکاری و همزیستی صنعت با دانشگاه: چالش»، با مدیریت دکتر محمد ربیعی؛ استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و با سخنرانی دکتر مهدی مقیمی؛ دانشیار و رئیس دفتر همکاری‌های علمی، صنعتی دانشگاه علم و صنعت ایران، دکتر علی محقر؛ استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران و مدیر گروه مدیریت تولید و عملیات، دکتر مهدی محمدی؛ دانشیار دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران و رئیس انجمن مدیریت نوآوری و فناوری و دکتر شهرام رحیمیان؛ قائم مقام معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت داتین برگزار شد.

در ابتدا  دکتر ربیعی در سخنانی با اشاره به جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی‌های مختلف جهانی و مبتنی بر شاخص‌ها پیرامون ارتباط آنها با صنعت که حاکی از نامطلوب بودن این جایگاه بود، به طرح سوالاتی از کارشناسان حاضر در پنل برای دستیابی به پاسخ آنها پرداخت.

دکتر علی محقر در پاسخ به این سوال که «چه مهارت‌هایی در صنعت آینده مورد نیاز است و نقش دانشگاه‌ها در تامین آنها چیست؟» گفت: فلسفه مدیریت، حل مسئله است و اگر مدیری می‌گوید من و مجموعه من مشکلی نداریم، مشخص می‌شود که او اصلاً مدیر نیست. اگر مسائل حکمرانان با مسائل 70 درصد مردم یکی بود، به تبعِ آن، اتفاقاتی که در جامعه شکل می‌گیرد و زیرنظاماتی که ایجاد می‌شود از جمله در حوزه آموزش، موفق می‌شود. بنده بر این باور هستم که امروز یکی از جلوه‌های موفق ارتباط صنعت با دانشگاه را در ایران، در بخش نظامی شاهد هستیم.

وی بیان کرد: دانشگاه آینده باید حلال مشکلات کشور باشد. علاوه بر آن دانشگاه باید بتواند روی پای خودش بایستد؛ نه اینکه مدام منتظر تزریق بودجه از جاهای مختلف باشد.

همچنین  دکتر رحیمیان در پاسخ به این پرسش که «نیازها و انتظاراتی که صنعت از دانشگاه دارد، چیست و چرا این نیازها برآورده نمی‌شود؟»، گفت: دانشگاه باید تعلیم‌پذیری بیشتری داشته باشد. واقعیت این است که تغییرات مثبت همیشه لزوماً از انسان‌های مثبت و منطقی در نمی‌آید. باید آماده باشیم که تازه‌ترین تحولات را از زبان کسانی بشنویم که ممکن است اصلاً دانشگاه نرفته باشند. ما باید نیازهای نسل آتی را خوب بشناسیم و بتوانیم پاسخی برای آنها داشته باشیم.

دکتر مقیمی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت هم در سخنانی در این پنل بر لزوم تقویت بخش آموزش‌های مهارت‌محور در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی تاکید کرد و گفت: آموزش‌های مهارت‌محور به شدت از سوی دانشجویان مورد استقبال قرار می‌گیرد چرا که کسب تجربه نابی است برای آنها.

دکتر مهدی محمدی نیز با اشاره به اینکه ما در اقیانوس پرتلاطم تغییرات فناورانه قرار داریم، گفت: اگر زمانی دانشگاهی وجود داشت که هر کدام از ما چندین سال در آن تحصیل می‌کردیم تا مدرکی بگیریم، در آینده نه چندان دور دیگر با چنین چیزی روبه‌رو نیستیم. در آینده نزدیک هر کسی که وارد دانشگاه می‌شود، باید مسیر آموزشی خودش را به صورت شخصی‌سازی شده، پی بگیرد و دیگر اینگونه نخواهد بود که به صورت یکسان به تعداد زیادی از افراد به عنوان دانشجو، سرفصل‌های درسی یکسان ارائه شود.

وی همچنین تاکید کرد: سیاستگذاری در کشور ما چندان تحریک‌کننده صنعت نیست که با دانشگاه ارتباط بگیرد. وزارت علوم و یا دانشگاه در واقع نقش یک مدل را دارند و نه لیدر و رهبر. اگر حکمرانی باز را به عنوان یک مدل بپذیریم که تنها امکان تصمیمات باز را فراهم می‌کند، این شروع جریان تازه‌ای خواهد بود و اگر نپذیریم، هر کداممان ساز خودمان را می‌زنیم و جامعه هم هیچکداممان را قبول ندارد.

سپس  دکتر شهاب جوانمردی؛ مدیرعامل هلدینگ فناپ در یک سخنرانی بر لزوم توسعه نهادی نوآوری در دانشگاه‌ها تاکید کرد و دیدگاه خود را در این زمینه بر مبنای مطالعات تجاربی که در یک دهه گذشته در کشور اتفاق افتاده است، به اشتراک گذاشت.

وی گفت: مرور 10 سال توسعه نوآوری در کشور از منظر دانشگاهی، ما را به یک جمع‌بندی می‌رساند و آن این است که اگر بخواهیم نوآوری در دانشگاه‌ها همراه با یک مسیر موثر توسعه‌یابنده باشد، باید به ایجاد نهادهایی که متولی این قضیه شوند، توجه جدی‌تری داشته باشیم و توسعه نهادی در دانشگاه‌ها را جدی‌ بگیریم.

مدیرعامل فناپ تاکید کرد: برای توسعه‌ نوآوری در دانشگاه، به ۵ اقدام اساسی شامل «ترویج، فرهنگ‌سازی و آموزش»، «تیم‌سازی و حمایت از ایده‌ها»، «توسعه‌ شرکت‌های نوپا»، «تجاری‌سازی، سرمایه‌گذاری و حمایت مالی» و «پایدارسازی شرکت‌ها» نیاز داریم. دانشگاهی به سمت توسعه‌یافتگی می‌رود که این ۵ اقدام ویژه را در خود تعریف کند.

در ادامه برنامه‌های این کنفرانس،  پنلی با عنوان «چشم‌انداز دانشگاه آینده و آینده دانشگاه» با مدیریت دکتر علی کرمانشاه؛ عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف و سرپرست گروه فناوری اطلاعات دانشگاه مهر البرز دانشکده و با سخنرانی دکتر رضا فرجی‌دانا؛ استاد تمام دانشکدگان فنی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، دکتر ‌هادی خانیکی؛ استاد تمام دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر سمیه فریدونی؛ عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی برگزار شد.

دکتر خانیکی در سخنرانی خود در این نشست با بیان اینکه معمولاً در ایران به ویژه در فرایند توسعه شتابان بیشتر این مسئله مطرح می‌شود که چه راه حلی برای این مشکلات دارید؟ اما من معتقدم باید پرسید: چه مشکلی دارید؟، گفت: امروز فلسفه وجودی دانشگاه در معرض پرسش‌هایی قرار گرفته است: اینکه آیا همچنان به دانشگاه نیاز هست و اگر نیاز نیست، جایگزین آن چیست و چه می‌تواند باشد؟

وی با تاکید بر اینکه ما نیاز به بازاندیشی در مبانی نظری و فلسفی دانشگاه داریم، افزود: مسئله دوم این است که خود پدیده هوش مصنوعی منجر به خروج دانشگاه از فرایند تولید علم شده است. مسئله سوم این است که نهاد فناوری بر نهاد دانشگاه مقدم شده است. چهارم اینکه این تحول به شکل پررنگ‌تری در خاورمیانه و از جمله کشور ما در حال وقوع است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با بیان اینکه نهادهایی مثل دانشگاه، خانواده، کتاب، فرهنگ و هنر، نهادهایی نیستند که به این سادگی بشود آنها را کنار گذاشت، اضافه کرد: البته خود دانشگاه‌ها باید در کارکردهایشان بازنگری کنند. امروزه دیگر نیاز به محیط‌های نوآور و انعطاف‌پذیر و فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی، ملموس شده است و اینها می‌توانند نهاد دانشگاه را متحول کنند. ضمن اینکه ما به شدت نیازمند تقویت ارتباطات بین‌المللی مبتنی بر نهاد دانشگاه هستیم که متاسفانه به دلیل وجود نگاه‌های امنیتی، ارتباط میان دانشگاه و نهادهای بیرونی همواره محل سوء ظن است.

دکتر خانیکی همچنین چند راهبرد را در زمینه رویارویی با وضعیت پیش گفته پیشنهاد کرد و گفت: اول اینکه نهاد دولت باید نگاه راهبردی بر اساس یک رویکرد هوشمندانه و استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه را در پیش بگیرد. دوم اینکه راهبردهای سیاسی را با مشارکت نهاد دانشگاه اتخاذ کند. سوم اینکه سیاست‌های حمایتی و تقویتی هدفمند داشته باشد. چهارم اینکه حمایت از نوآوری، کارآفرینی و تجاری‌سازی داشته باشد. پنجم اینکه همکاری‌های بین‌المللی را ترویج کند. ششم اینکه استقلال دانشگاه را تضمین کند. هفتم اینکه سازوکارهای ارزیابی و پاسخگویی شفاف را در پیش بگیرد.

در این پنل همچنین دکتر سمیه فریدونی؛ عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، با ارائه یک سخنرانی حول موضوع لزوم ایجاد عدالت آموزشی به ویژه نسبت به زنان و اقشار فرودست در جامعه، گفت: ما در حوزه جنسیت، معمولاً سیاست‌های پسارویدادی داریم؛ یعنی یک اتفاق رخ می‌دهد و بعد فکر می‌کنیم که چه کنیم. از دهه 70 که سیاست‌ها بر گسترش آموزش عالی قرار گرفت، نهاد سیاستگذاری به این فکر نکرده بود که دختران به تعداد زیادی وارد دانشگاه خواهند شد و نیمرخ جمعیتی دانشگاه را تغییر می‌دهند و در مواجهه با این مسئله، به سیاست‌های دیگری مانند بومی گزینی، تشکیل دانشگاه‌های تک جنسیتی  و ... روی آورد.

وی افزود: نکته دوم اهمیت بحث عدالت جنسیتی بوده است؛ آنچه امروز قدرت تلقی می‌شود، دانش است؛ کشورهای توسعه یافته کشورهایی هستند که دسترسی‌شان به دانش و کاربرد دانش در آنها در سطح بالایی قرار دارد و لذا دانشگاه به عنوان نهاد خلق دانش، وجه بسیار مهمی دارد. اگر عدالت را از طریق نهاد دانشگاه دنبال کنیم، آن وقت تعریف ما از عدالت و کارکرد دانشگاه در تامین آن و ....، متفاوت می‌شود. رویکرد من، پیگیری برای تحقق عدالت از طریق نهاد دانشگاه است، با این تبصره که نهادی که عدالت در درون خودش محقق نشود، نمی‌تواند عدالت را در جامعه محقق کند.

در ادامه دکتر فرجی‌دانا؛ استاد دانشگاه تهران در یک سخنرانی با عنوان «دانشگاه دیجیتال؛ فرصت‌ها و تهدیدها»، برخی از این فرصت‌ها را به شرح زیر برشمرد: حذف موانع جغرافیایی در دسترسی جهانی به آموزش عالی، تقلیل هزینه‌های دسترسی به آموزش عالی کیفی، شخصی‌سازی آموزش، تحقق واقعی و ارزان آموزش مستمر، استفاده از آموزش مدولار برای فراهم آوردن امکان به روز کردن سریع برنامه‌های درسی برای پاسخگویی به نیازهای صنعت و جامعه، حل معضل ظرفیت در دانشگاه‌های سنتی به علت عدم وابستگی به زیرساخت‌های گرانقیمت، ارتقای کیفیت یادگیری با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، افزایش اعتماد به دانشنامه‌های دانشگاهی با استفاده از فناوری‌های نوین نگهداری و انتشار اسناد دیجیتال مانند بلاکچین و سازگاری بیشتر دانشگاه‌های دیجیتال با توسعه پایدار به ویژه با حذف کاغذ.

به گفته وی، برخی از تهدیدها در این زمینه نیز عبارتند از: ضعف ذاتی دانشگاه‌های دیجیتال در زمینه مهارت‌آموزی عملی به خصوص در رشته‌هایی که نیازمند تجربه عملی هستند مانند پزشکی و مهندسی، ناهمسانی جوامع و مناطق جغرافیایی از نظر امکانات دیجیتال، کنترل کیفیت، ارزشیابی برنامه‌های درسی و اعتبارسنجی دوره‌های آموزشی، اشباع بازار با عرضه آموزش عالی توسط دانشگاه‌های بی‌شمار و نبود لبه رقابتی بین آنها برای جذب مخاطب، بی‌اعتمادی نسبی بازار کار به دانشنامه‌های دوره دیجیتال، تضعیف تعاملات انسانی و جایگزینی فصل مشترک انسان - انسان با انسان - ماشین، نگرانی نسبت به سلامت روحی دانشجویان، امکان بروز اختلال جدی در فرایند یادگیری به علت جولان بدافزارها، هک شدن بانک‌های اطلاعاتی مورد استفاده و نشت اطلاعات شخصی و ایجاد مخاطره برای آموزش دیجیتال توسط هر آنچه برای فناوری‌های دیجیتال خطر قلمداد می‌شود.

در بخش پایانی برنامه‌های نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال»، محمد امینی؛ دبیر علمی این کنفرانس گزارشی از روند برگزاری این رویداد ارائه کرد و گفت: از مجموع 55 مقاله ارسالی به دبیرخانه کنفرانس، بیشترین تعداد مقالات در محور آینده دانشگاه‌ها در ایران؛ الزامات و موانع راه و کمترین تعداد مقالات در محور اقتصاد و مبانی کسب و کاری بود. پس از ارزیابی‌ها 34 مقاله پذیرش نهایی شد که در نهایت 5 مقاله هم برگزیده شدند.

سپس با اعلام عناوین مقالات برگزیده، از نویسندگان آنها به شرح زیر تقدیر شد:

• پداگوژی‌های دانشگاه آینده (فرهاد سراجی)؛
• ارائه مدلی برای تقویت اثربخشی سیستم آموزش الکترونیکی در دانشگاه‌ها (علی محقر، محمدحسن ملکی و زهرا دشتی)؛
• سیستم‌های اجتماعی - تکنیکی، دانش ناشی از کنشگری و آینده دانشگاه (مریم پوست‌فروش و مصطفی تقوی)؛
• بررسی نظام‌مند تاثیر بهره‌گیری از ابزارهای پوشیدنی در بهبود شخصی‌سازی فرایندهای یادگیری دانشجویان (مریم نظرزاده و عسل بسیجی)؛
• سواد دیجیتال و توسعه داشگاه های دیجیتال؛ مروری نظام‌مند بر مفاهیم و چارچوب‌ها (معصومه چم‌آسمانی).

نخستین کنفرانس ملی «دانشگاه آینده در گذر تحول دیجیتال» با قرائت بیانیه پایانی به کار خود خاتمه داد.