یازدهمین «کنفرانس ملی خلأ ایران» برگزار شد

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، یازدهمین کنفرانس ملی خلأ ایران به همت انجمن خلأ ایران با همکاری و میزبانی دانشگاه خاتم و با حضور و مشارکت جمع زیادی از متخصصان، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان این حوزه روز چهارشنبه 22 آذرماه 1402 در محل این دانشگاه در تهران برگزار شد.

در آئین افتتاحیه این کنفرانس، دکتر مجید قناعت‌شعار عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس انجمن خلأ ایران با اشاره به سابقه تاسیس و تاریخچه فعالیت‌های این انجمن، گفت: انجمن خلأ ایران در سال 1383 شروع به کار کرد و فعالیت خود را در حوزه‌های مختلف علوم پایه مانند فناوری، فیزیک، شیمی و علم مواد گسترش داد و در این مدت توانسته است با فعالیت‌های مستمر خود به عضویت انجمن جهانی خلأ و انجمن آسیا و اقیانوسیه خلأ درآید.

وی برگزاری دوره جامع آموزش علوم و فناوری خلأ، برگزاری دوره تخصصی علوم و و فناوری خلأ در پژوهشگاه فضایی، برگزاری سمینارهای تخصصی در دانشگاه‌های شهید بهشتی و خاتم و بازدید از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی مرکز ساخت دستگاه لایه‌نشانی آینه تلسکوپ رصدخانه ملی ایران را از جمله اقدامات و دستاوردهای انجمن متبوعش طی سال‌های گذشته برشمرد و گفت: خرسندیم که توانسته‌ایم در این زمینه به اهداف لازم دست یابیم.

در ادامه دکتر عبدالله شمیسا عضو هیئت علمی و مدیر گروه مهندسی برق دانشگاه خاتم که مسئولیت دبیری علمی یازدهمین کنفرانس ملی خلأ ایران را نیز بر عهده داشت، در سخنانی ضمن معرفی دانشگاه خاتم که میزبانی این رویداد علمی را بر عهده داشت، از اینکه این رویداد علمی دوسالانه، امسال در دانشگاه خاتم برگزار می‌شود، اظهار خشنودی کرد.

وی گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر حمایت‌های مالی از انجمن‌های علمی به شدت کم شده است و این در حالی است که استمرار فعالیت این قبیل انجمن‌ها می‌تواند باعث ارتقای علمی دانشگاه و نیز کمک به صنعت شود، از آمادگی همیشگی دانشگاه خاتم و شخص دکتر مجید قاسمی؛ ریاست این دانشگاه برای حمایت از انجمن‌های علمی سخن گفت.

مدیر گروه مهندسی برق دانشگاه خاتم، همچنین تاسیس و راه‌اندازی رشته‌هایی مانند اقتصاد انرژی و فناوری‌های همگرا را از جمله اقدامات عملی این دانشگاه برای کمک به صنعت در این حوزه ذکر کرد.

سپس دکتر احدی از «موسسه راه‌حل‌های نوآورانه پیشرفت پاسارگاد (رهیافت)» در سخنانی ضمن معرفی این مجموعه از دپارتمان‌های فعال پنجگانه آن سخن گفت و یادآور شد: ما در «رهیافت» طی 2 سال گذشته 4 پروژه تحقیقاتی را پیش برده‌ایم که از آن جمله می‌توان به پروژه تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی حرارتی، پروژه ریسایکلینگ آلیاژهای نایت نول و پروژه ساخت دستگاه دیلاتومتری نان‌کانتکت اشاره کرد.

این عضو فعال «رهیافت» در همین حال موضوع خلأ را از مسائل مهمی برشمرد که در دپارتمان مهندسی مواد این موسسه روی آن تمرکز صورت گرفته است و آمادگی «رهیافت» را برای ارائه هر گونه کمک و اطلاعات لازم و مورد نیاز فعالان متخصص در این زمینه در جامعه علمی کشور اعلام کرد.

در این کنفرانس دکتر علیرضا مشفق استاد دانشگاه شریف و از بانیان موسسه خلأ در ایران نیز به سخنرانی با موضوع «ساخت مواد دوبعدی بر پایه تکنولوژی خلأ: اصول، خواص و کاربردها» پرداخت و عنوان کرد: مواد دوبعدی هم به روش‌های شیمیایی و هم بر پایه محلول ساخته می‌شوند که البته در شیوه اخیر، کیفیت خوبی به دست نمی‌آید، اما با تکنولوژی خلأ می‌توانیم این مشکل را برطرف کنیم.

وی ادامه داد: انسان برای تولید مواد دوبعدی همیشه از طبیعت الهام گرفته و می‌گیرد و مغز انسان هم به عنوان پدیده‌ای دوبعدی همانند درخت و نیز مرجان در اقیانوس سطح بسیار بزرگی دارد و می‌تواند تحت شدیدترین رفتارها هم دوام خود را حفظ کند.

دکتر مشفق افزود: اهمیت مواد دوبعدی در زندگی انسان‌ها بعد از سال 2004 در جهان به شدت مورد توجه قرار گرفت و آزمایشی که در این سال انجام در این حوزه انجام شد، منجر به اعطای جایزه نوبل فیزیک برای آزمایشگران آن که 2 نفر بودند، شد. در حال حاضر موضوع مواد دوبعدی به بحثی اساسی در حوزه نگارش مقالات علمی تبدیل شده و به عنوان مثال تنها در سال جاری میلادی بالغ بر 16 هزار مقاله در ژورنال‌های معتبر علمی دنیا با این موضوع چاپ شده است.

به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه شریف، مواد دوبعدی خواص زیادی در بهبود زندگی انسان‌ها داشته و از جمله جلوه‌های این فواید می‌توان به حوزه پزشکی دیجیتال اشاره کرد و در مجموع عطش زیادی از سوی صنعت های‌تک به سمت دانشگاه برای تحقیق در این زمینه وجود دارد.

در یازدهمین کنفرانس ملی خلأ ایران همچنین مهندس کوروس حمزه مسئول سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با موضوع «کاربرد استاندارد برای فعالان عرصه فناوری و خلأ» به ایراد سخن پرداخت و در ابتدا به معرفی این سازمان، تاریخچه تاسیس و فعالیت‌های آن پرداخت.

وی همچنین راه‌اندازی و تامین تجهیزات مورد نیاز از جمله دستگاه لایه‌نشانی تبخیر در خلأ، تغییر جهت به سمت تولید مدارهای لایه‌نازک و قطعات اپتیکی ویژه، ساخت دستگاه لایه‌نشانی تبخیر در خلأ با پمپ خلأ دیفیوژنی و ساخت منابع تبخیر و کاتد مگتترون اسپایرینگ را از جمله اقدامات سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف طی این سال‌ها برشمرد.

مهندس حمزه در ادامه با ارائه تعاریفی از واژه استاندارد، به موضوع اصلی سخنرانی خود بازگشت و گفت: استاندارد نشان‌دهنده سطح توافق شده در مورد کیفیت، عملکرد یا سازگاری است که توسط یک گروه به رسمیت شناخته شده است. تاریخچه استاندارد هم به اولین داد و ستدهای انسان‌ها برمی‌گردد و اکنون دیگر به سنگ بنای جامعه مدرن تبدیل شده است.

به گفته وی، در ایران از سال 1304 و با تاسیس اداره اوزان و مقادیر در وزارت فلاحت، تجارت و فواید عامه، موضوع استاندارد بر سر زبان‌ها افتاد تا به امروز که با پیشرفته‌ترین معیارها برای تعیین استاندارد هر کالایی روبه‌رو هستیم. قابلیت تعامل، ایمنی و کارایی از جمله منافع اولیه در تعیین استانداردها برای هر کالایی است.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف در ادامه استاندادرهای حوزه فناوری خلأ را هم مورد اشاره قرار داد و از فعالیت کمیته ملی مکانیک و فلزشناسی و نیز کمیته ملی اندازه‌شناسی، اوزان و مقیاس‌ها برای تعیین این استانداردها سخن گفت.

در ادامه مهندس فرهاد معصومیان پژوهشگر ارشد و از همکاران ثابت انجمن خلأ ایران گزارشی از طراحی و ساخت سیستم لایه نشانی آینه تلسکوپ رصدخانه ملی ارائه کرد.

وی با بیان اینکه پروژه رصدخانه ملی ایران از بزرگترین پروژه‌های ملی کشور است که از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پشتیبانی می‌شود، به تاریخچه شروع این پروژه از بهار سال 1396 تا زمستان سال 1401 که رسما مورد بهره برداری قرار گرفته است، پرداخت.

این پژوهشگر حوزه خلأ همچنین در بخش دیگری از برنامه‌های این کنفرانس، کارگاهی آموزشی با موضوع «مبانی اولیه طراحی محفظه‌های خلأ و تعیین سیستم  پمپاژ» برگزار کرد.

مهندس معصومیان در این ورک‌شاپ که با استقبال حاضران مواجه شد، اجزای اصلی سیستم‌های خلأ را معرفی کرد که به گفته وی شامل محفظه خلأ، سیستم پمپاژ، شیرآلات و اتصالات و دستگاه فشنارسنج است و یادآور شد: برای ساخت یک محفظه، ملاحظات زیادی را باید در نظر داشته باشیم که از آن جمله می‌توان به شکل ظاهری، ملاحظات درونی، جنس، دهانه‌ها و اتصالات و استحکام مکانیکی اشاره کرد.

به گفته این متخصص در حوزه خلأ، شکل ظاهری یک محفظه می‌تواند کُرَوی، استوانه‌ای، مکعب مستطیل یا چندوجهی و جنس آن هم می‌تواند فلزی یا غیرفلزی باشد. معیارهای استحکام مکانیکی یک محفظه هم تابعی است از ملاحظات درونی آن؛ اینکه در داخل محفظه شرایطی وجود داشته باشد که وضعیت خلأ را در درون آن ناپایدار نکند.

وی گفت: ملاحظات درونی هم شامل نشت‌های واقعی و کاذب و موادی است که فشار بخار دارند. اتصالات در یک محفظه هم یا دائمی است یا جداشدنی که در اتصالات دائمی می‌بایست جوشکاری انجام شود که بهترین نوع جوشکاری هم جوشکاری تیگ است. در اتصالات جداشدنی هم ممکن است از لاستیک‌ها یا اتصالات تمام فلزی استفاده شود.

بنا به گفته مهندس معصومیان، جوشکاری در محفظه تا جایی که امکان دارد، باید از داخل محفظه انجام شود و نه خارجِ آن. نکته دیگر اینکه در ساخت یک محفظه، جوشکاری دوطرفه یعنی هم از بیرون و هم داخل کار اشتباهی است.

در بخش پایانی این کنفرانس، دکتر مجید قناعت‌شعار عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس انجمن خلأ ایران بار دیگر پشت تریبون قرار گرفت و‍‍در سخنانی با اشاره به مشکلات انجمن‌هایی علمی مانند انجمن ملی خلأ از حیث تامین هزینه‌های جاری خود، گفت: علیرغم اینکه این انجمن به صورت تخصصی یک جامعه کوچک است اما به صورت عمومی جامعه بسیار بزرگی است و حوزه‌های فیزیک، شیمی، مواد و ... از خدمات آن بهره‌مند می‌شوند اما متاسفانه حمایت‌های مالی از آن برای تداوم این خدمات به جامعه علمی کشور صورت نمی‌گیرد.

وی ماندگاری این انجمن را مرهون تلاش‌های علمی دانشمندانی مانند مهندس فرهاد معصومیان دانست که به گفته وی بدون هیچ ادعایی و یا دریافت مابه ازایی مادی برای ارائه این خدمات علمی ارزنده به جامعه علمی کشور، در نشر آگاهی در جامعه نقش بسزایی ایفا می‌کنند.

در همین راستا وی به عنوان رئیس انجمن ملی خلأ ایران با اهدای لوح سپاس از تلاش‌های مهندس معصومیان قدردانی کرد.

پایان‌بخش برنامه‌های یازدهمین کنفرانس ملی خلأ ایران، سخنان دکتر عبدالله شمیسا دبیر اجرایی این کنفرانس بود که ضمن تقدیر از دکتر فتح‌اللهی دبیر علمی این کنفرانس و نیز انجمن خلأ ایران، گزارشی از روند برگزاری این کنفرانس ارائه کرد.

به گفته وی، از میان مقالات بسیاری که به دبیرخانه کنفرانس ارسال شده بود، 31 مقاله برای داوری انتخاب شد که در نهایت 16 مقاله برای ارائه و 15 مقاله هم به صورت ارائه در قالب پوستر پذیرفته شد و به گفته وی، از این حیث می‌توان این کنفرانس را یک رویداد علمی موفق ارزیابی کرد.

بر اساس همین گزارش، در یازدهمین کنفرانس ملی خلأ ایران مقالات زیر نیز همزمان در دو سالن محل برگزاری کنفرانس (سالن آمفی تئاتر و سالن امام رضا (ع)) ارائه شد:

• «بررسی اثر پارامتر فشار در پلاسمای تخلیه الکتریکی تابان بر چگالی الکترونی پلاسما» (سولماز جمالی از پژوهشگاه علوم و فنون)
• «اندازه‌گیری رسانش نانوساختارهای دوبعدی سیلیکونی با روش دو پروب اهمی در یک میکروسکوپ تونل‌زنی روبشی چند پروبی» (علی خادمی از دانشگاه صنعتی شریف)
• «طراحی و پیاده‌سازی سیستم کنترل اتوماتیک فشار محفظه خلأ توکامک دماوند با استفاده از کنترل مدل چندگانه» (مهدی امینی از پژوهشگاه علوم و فنون)
• «طراحی و ساخت دستگاه لایه‌نشان چندمنظوره جهت ارتقاء کیفیت لایه‌نازک در فرآیند لایه‌نشانی دورانی» (کارا بهمنی از دانشگاه صنعتی شریف)
• «ساخت و مشخصه‌یابی لایه نازک اکسید دلافوسیت CuGaO2 به روش کندوپاش» (مسعود ابراری از دانشگاه شهید بهشتی)
• «طراحی و ساخت الکترود شفاف رسانا بر پایه ساختار دی الکتریک/فلز/دی الکتریک به منظور استفاده در کاتد سلول‌های خورشیدی پروسکایتی» (ابراهیم یزدی از دانشگاه کاشان)
• «تأثیر غلظت محلول پروسکایت متیل آمونیوم سرب برماید بر عملکرد دیود نورگسیل پروسکایتی» (علی‌اکبر رستمی از دانشگاه شهید بهشتی)
• «کاهش زاویه تماس سطح PMMA با محلول ژلاتین در اثر پلاسمای آرگون و ماندگاری آن» (راحله ابراهیمی از دانشگاه صنعتی مالک اشتر)
• «مشخصه‌یابی گسیل پرتو ایکس سخت و نرم دستگاه پلاسما کانونی مدر kJ 10» (نوشین پیش‌بین از پژوهشگاه علوم و فنون)
• «شبیه‌سازی برهم‌کنش باریکه یونی دستگاه پلاسما کانونی با سطح داخلی فنجان فارادی» (مریم اکبری نساجی از پژوهشگاه علوم و فنون)
• «بررسی اثر شدت میدان مغناطیسی بر رسوب انرژی حاصل از برخورد الکترون‌های گریزان با لیمیتر توکامک دماوند» (لاله عطایی سرشت از دانشگاه اصفهان)
• «شبیه‌سازی تخلیه تشدید سیکلوترونی الکترون تولید شده توسط آهنرباهای دائمی» (سیده نرگس رضوی‌نیا از پژوهشگاه علوم و فنون)
• «آشکارسازی آفلاتوکسین G1 با استفاده از بیضی‌سنجی پلاسمونی» (بابک موسایی از دانشگاه تهران)
• «تأثیر پارامترهای روش لایه‌نشانی با زاویه خراشان (GLAD) در عملکرد کلیدهای مقاومتی» (ابوالفض رسولی اردلانی از دانشگاه صنعتی شریف)
• «تأثیر دمای بازپخت در خلأ و پهنای نوار بر امپدانس مغناطیسی در آلیاژ آمورف» (مهرداد مرادی از دانشگاه کاشان)
• «نشاندن پوشش‌های الکترولس انتخابی نیکل بر روی ITO به منظور کاربردهای پلاسمونیکی و مگنتوپلاسمونیکی» (اکرم پورشریف از دانشگاه صنعتی اصفهان).