مسجدسلیمان؛ زادگاه مسکن مدرن در ایران/ بسیاری از آگاهی‌‌های ما درباره زلزله متکی بر حدس‌ است

پژوهشگران حاضر در نخستین کنفرانس بین‌المللی معماری، فناوری‌‌های نوین و مدیریت ساخت که طی دو روز و به همت دانشگاه خاتم در تهران برگزار شد، به ارائه آخرین یافته‌ها درباره نقش فناوری‌های نوین در تحولات حوزه هنر و معماری پرداختند.

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، نخستین کنفرانس بین‌المللی معماری، فناوری‌‌های نوین و مدیریت ساخت به همت انجمن علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه خاتم و با حضور متخصصان و علاقه‌مندان این حوزه طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه 24 و 25 آبان ماه در محل این دانشگاه در تهران برگزار شد.

کنفرانس بین المللی معماری به مسئله پایداری توجه کرده است

در ادامه رضوی مدیر پژوهش دانشگاه خاتم در سخنانی با اشاره به سهم پائین تحقیق و پژوهش در GDP کشور، گفت: این مسئله در حوزه صنعت ساختمان هم ساری و جاری است و سهم تحقیق و پژوهش در این صنعت هم پائین است.

وی افزود: پژوهش در نظام دانشگاهی به خودی خود حائز اهمیت است اما اینکه چه میزان و چگونه از نتایج این پژوهش‌‌ها در صنعت استفاده شود، موضوع دیگری است.

مدیر پژوهش دانشگاه خاتم با استقبال از اینکه کنفرانس بین المللی معماری به مسئله پایداری توجه کرده است، عنوان کرد: بر اساس برآوردهای علمی 40 درصد از مصرف انرژی در بخش ساختمان اتفاق می‌افتد و مصالح ساختمانی به کار رفته در یک ساختمان از عوامل تاثیرگذار در مصرف انرژی هستند. البته هر چه پیشتر رفته ایم پژوهش‌‌های بیشتری در حوزه پایداری و مصرف انرژی انجام شده است.

در ادامه سیمون آیوازیان استادتمام معماری دانشگاه خاتم در سخنانی کوتاه عنوان کرد: معماری با خیلی از هنرها در درجه اول ادبیات، موسیقی، سینما، نگارگری، مجسمه سازی و نقاشی در ارتباط است و یا بر آنها تاثیر گذاشته و یا از آنها تاثیر پذیرفته است.

سپس انوش جهانشاهی نوازنده تار و هوشنگ مهراردلان معمار و مدرس دانشگاه در اجرایی هنری و ترکیبی از نوازندگی ساز تار و نقاشی، پیوند این دو حوزه را که با نخ معماری ایجاد شده بود، به نمایش گذاشتند که مورد استقبال حاضران قرار گرفت.

مسکن مدرن اولین بار نه در تهران بلکه در مسجدسلیمان اتفاق افتاد

در ادامه برنامه‌‌های همایش معماری، فناوری‌‌های نوین و مدیریت ساخت، مهران دشتی استادیار گروه معماری دانشگاه خاتم با ارائه مقاله ای تحت عنوان «سنت، مدرنیته و مسکنِ مسجدسلیمان» به ارائه نتایج پژوهشی که سال‌‌ها قبل با محوریت درباره وضعیت معماری شهر مسجدسلیمان انجام داده بود، پرداخت.

وی گفت: غربی‌‌ها خیلی از معماری ایرانی یاد گرفته اند و آن را فهمیده اند و در معماری‌‌های خودشان از آن بهره گرفته اند اما جالب است کسی هم که معماری سنتی ما را کشف کرد، یک غربی به نام رولاند راینر بود. در عین حال این نکته هم که معماری مسجدسلیمان یک معماری غربی است و ما هم چیزی از آن نمی‌دانیم، باز یک مورد جالب است!

دشتی درباره چرایی انتخاب مسجدسلیمان به عنوان موضوع تحقیق خود در حوزه معماری، عنوان کرد: زمانی که در آلمان می‌خواستم تز دکتری ام را انتخاب و کار را شروع کنم، به معماری ایران علاقه مند شدم. سوال بزرگی که برایم پیش آمد این بود که این معماری که اینقدر زیبا بوده، چرا از بین رفت؟!

وی افزود: در رساله دکتری ام پژوهش در مسکن غربی ایران را شروع و به عنوان نمونه 5 نمونه مسکن غربی در تهران را بررسی کردم؛ محله دانشگاه تهران، چهارصد دستگاه، نارمک، شهرآرا و اکباتان. اما برخلاف پیش بینی‌‌ها و تصورات، مسکن مدرن در تهران اتفاق نیفتاد بلکه اولین بار در مسجدسلیمان رخ داد که من نتایج آن پژوهش را در کتاب «خاستگاه بخش مسکن غربی در ایران» منتشر کردم.

به گفته این عضو هیئت علمی گروه هنر و معماری دانشگاه خاتم، بخش‌‌های مهم تشکیل دهنده معماری سنتی شامل ایده اصلی، فضاهای بسته، فضاهای باز و نیمه باز و جزئیات اجرایی هستند که در مورد مسجدسلیمان، مصالح و جزئیات اجرای خانه‌‌های شهر آشکارا غربی بودن آنها را نشان می‌دهد؛ این موارد را می‌توان در پنجره‌‌های فلزی و صنعتی، سقف‌‌های تیرآهن دار و فلزی مشاهده کرد.

دشتی با بیان اینکه معماری غربی حدود 70 درصد از معماری سنتی فاصله می‌گیرد، گفت: آن خانه‌‌ها (در مسجدسلیمان) را فقط انگلیسی‌‌ها ساخته اند و حالا این سوال به وجود می‌آید که آیا امروز که حدود 100 سال از ساخت خانه‌‌های مسجدسلیمان گذشته، آیا این نسبت 70 به 30 معماری غربی به سنتی تغییر کرده است؟

در پایان برنامه‌‌های روز نخست همایش معماری، فناوری‌‌های نوین و مهندسی ساخت، برخی از مقالات برگزیده ارائه شد که از آن جمله می‌توان به مقالات زیر اشاره کرد:

راهکارهای بومی معمارانه؛ پاسخی برای مسکن مقرون به صرفه، روستاهای سرد و کوهستانی (سپیده بابازاده سلوط)، بررسی ارزیابی چرخه حیات روی تغییرات ساختمان‌‌های سبز (مهسا گودرزی و زهرا میررحیمی)، پایداری اجتماعی مکان (مرجان اسحاقی)، تاثیرات مدل سازی اطلاعات ساخت در راستای ارتقای مدیریت دانش (سمانه کرمی) و نقش هوش مصنوعی در توسعه پایدار شهری (میرزایی پور).

همه هنرها موکول به قوه خیال هستند

همایش معماری، فناوری‌‌های نوین و مهندسی ساخت در روز دوم (پنجشنبه 25 آبان) نیز با برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی و پنل‌‌های علمی و ارائه تازه ترین یافته‌‌ها پیرامون موضوع مورد بحث ادامه یافت که در بخش نخست نشستی با موضوع «جایگاه معماری در حکمت هنر ایرانی-اسلامی» با مشارکت و سخنرانی اسماعیل بنی اردلان عضو هیئت علمی دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، محمود ارژمند عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر و هوشنگ فروغمند اعرابی عضو انجمن مفاخر معماری ایران برگزار شد.

بنی اردلان در سخنرانی خود ابتدا با اشاره به پیوند توامان هنر با حقیقت و خیال، گفت: همه هنرها موکول به قوه خیال هستند. از نظر ارسطو آغاز سیر هنر از عالم محسوس و عالم خارج شروع می‌شود و اگرچه خیال و هنر با هم اند، ارسطو ترکیب این دو را خیالبافی نمی‌داند.

وی افزود: اما با کانت معنای خیال و معنای علم متفاوت می‌شوند. برای کانت این من هستم که عالمی پیدا می‌کنم در نسبت با نفس خودم. معماری امروز ما عالم اش همین دنیاست در حالی که در معماری باید عالمی ورای این عالم را متصور شد. اگرچه در گذشته معماری ما متکی به فتوت بوده است و حالا نه.

در ادامه محمد ارژمند در سخنانی پیرامون فتوت نامه‌‌ها، آنها را آئین‌‌های عملی صاحبان صنوف و حرفه‌‌ها در گذشته برشمرد و گفت: بسیاری از آموزه‌‌هایی که در صنایع گذشته بیان می‌شد، ناظر به افرادی است که در آنها اشتغال داشته اند، نه خود صنایع و حرفه‌‌ها. مخاطبان فتوت نامه‌‌ها هم حرفه مندان شهری بوده اند، از این حیث که در شهر است که حرفه‌‌ها و صنایع شکل می‌گیرند.

وی افزود: فتوت نامه‌‌ها از قرون چهارم و پنجم شروع می‌شوند و تا دوره قاجار ادامه می‌یابند. آنها شاکله ای دارند؛ به این شکل که از همان اول فتوت را معنا می‌کنند که ترجمه اش می‌شود جوانمردی. در ادامه صفات فتیان را برشمرده اند و الی آخر.

از نظر سنت گرایان صُوَر گذشته بهترین نوع برای بازنمایی هنر قدسی‌اند

سپس هوشنگ فروغمند اعرابی عضو انجمن مفاخر معماری ایران در سخنانی با اشاره به دیدگاه سنت گرایان درباره معماری کهن و نو، گفت: سنت گرایان بر این باوراند که صورت‌‌هایی که در گذشته وجود داشته، بهترین نوع برای بازنمایی هنر قدسی هستند و تکرارناپذیرند. یکی از افراد موثر در این زمینه،‌‌دهایدگر است که در توجهی که به گذشته دارد، البته نگاهش رو به آینده است.

وی ‌‌هانری کربن را هم فیلسوفی توصیف کرد که مدرنیسم را می‌پذیرد و ضدمدرن نیست اما گذشته را هم امر سپری شده نمی‌داند و عنوان کرد: کربن،‌‌ هایدگرشناس بود اما مثل سارتر و دیگر اگریستانسیلیست‌‌ها تفکرات آنها را نداشت. او بار اول که به ایران آمد، به اصفهان رفت و مسجد شاه را که دید، کتابی نوشت درباره فتوت نامه‌‌ها.

هدف هوش مصنوعی ایجاد ساختاری است مثل انسان که حتی قویتر از او فکر کند

در ادامه برنامه‌‌های همایش یادشده، احسان رونق، معمار و طراح محاسباتی در یک سخنرانی با عنوان «هوش مصنوعی و معماری» هدف هوش مصنوعی را ایجاد ساختاری عنوان کرد که مثل انسان و حتی قویتر از او فکر کند و بهترین تصمیم‌‌ها را بگیرد و گفت: هدف هوش مصنوعی این است که ماشینی داشته باشیم که یاد بگیرد، استدلال کند و تصمیم بگیرد.

وی سپس به تاریخچه مسئله هوش مصنوعی پرداخت و گفت: استارت هوش مصنوعی در سال 1942 خورد ما اولین بار به صورت عملی این آلن تورینگ بود که در سال 1950 با ساخت دستگاه Bombe ارتباطات را کدگذاری شده آلمانی‌‌ها را در طول جنگ جهانی دوم توسط ماشین سیگما شکست که به تغییرات مهمی در بحث رمزگشایی‌‌ها انجامید.

رونق درباره آینده تحولات در حوزه هوش مصنوعی هم ضمن اشاره به به چرخه هیجان گاردنر (یک شرکت تحقیقاتی آمریکایی که روند هوش مصنوعی را تحلیل و پیش بینی می‌کند)، به تفاوت هوش مصنوعی با برنامه نویسی پرداخت و عنوان کرد: هوش مصنوعی برخلاف برنامه نویسی سنتی که بر ورودی‌‌های ثابت متکی، به شبکه ای ابری متصل است و داده‌‌هایش را از آنجا می‌گیرد و تحلیل می‌کند و تصمیم می‌گیرد.

این طراح محاسباتی در ادامه به معرفی برخی از کاربردی ترین برنامه‌‌های حوزه هوش مصنوعی پرداخت که از آن جمله می‌توان به LookX، 3D Guru، Midjourney، Al Paca، Hypar، Delve، Finch 3D و Swapp اشاره کرد.

بسیاری از آگاهی‌‌های ما درباره زلزله متکی بر حدس‌‌های ماست

پایان بخش برنامه‌‌های این همایش، کارگاه دکتر آلان ابریشمی با موضوع زلزله و اثرات آن بر سازه بود که وی در ابتدا با تاکید بر اینکه بسیاری از آگاهی‌‌های ما درباره زلزله متکی بر حدس‌‌های ماست، گفت: ما از علت بروز زلزله خیلی چیزی نمی‌دانیم و چیزهایی که از زمین و زیرزمین می‌دانیم، فقط حدس است ولی این را می‌دانیم که زلزله‌‌ها در همه جا رخ نمی‌دهند و فقط در نقطه‌‌هایی خاص رخ می‌دهند.

ابریشمی سپس با بیان اینکه زمین به احتمال زیاد روی 12 صفحه خیلی بزرگ سوار است که به آنها تکتونیک می‌گویند و کوه‌‌ها هم حاصل نزدیک شدن این صفحات به یکدیگر هستند، مورد زلزله اخیر ترکیه با مرکزیت قهرمان مرعش را مورد بررسی دقیق قرار داد.

زلزله ترکیه حاصل حرکت 3 صفحه از ۱۲ صفحه تکتونیک زمین بوود

وی گفت: زلزله ترکیه حاصل حرکت 3 صفحه شامل صفحه آناتولی، صفحه عرب و صفحه اوراسیا بود و علت شدت آن هم همین مسئله بود. حرکت‌‌هایی از این دست با اینکه فقط 5 و حتی شاید 1 سانتی متر هستند، اما تاثیرات آن بسیار زیاد است.

به گفته این متخصص در حوزه زلزله شناسی، حرکتِ خود زلزله تخریب ایجاد نمی‌کند و این برگشت حرکت زلزله است که تخریب ایجاد می‌کند.

بر اساس این گزارش و مطابق اعلام دبیرخانه نخستین همایش معماری، فناوری‌‌های نوین و مدیریت ساخت، 102 مقاله از جمله 15 مقاله انگلیسی به دبیرخانه ارسال شده بود و 54 عنوان از آنها دارای رتبه قابل قبول بودند که در نهایت 5 مقاله برگزیده شدند و 15 مقاله هم برای درج در پوستر برگزیده شدند.

ارتقای گروه هنر و معماری به دانشکده؛ به‌زودی

امیر فرجی عضو هیئت علمی گروه هنر و معماری دانشگاه خاتم و دبیر علمی همایش در آئین افتتاحیه این رویداد با اشاره به سابقه تاسیس این گروه در سال 1395 با مدیریت دکتر سیمون آیوازیان استادتمام معماری دانشگاه خاتم، از تبدیل این گروه به دانشکده خبر داد و گفت: این خبر طی روزهای آتی به صورت رسمی اعلام خواهد شد.

وی افزود: گروه هنر و معماری با 4 رشته ارشد شروع به کار کرد و در حال حاضر این تعداد به 5 رشته افزایش یافته است. در سال 1398 هم دوره دکتری ما شروع شد و از 5 سال قبل هم پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی را شروع کرده ایم.

این عضو هیئت علمی گروه هنر و معماری دانشگاه خاتم اضافه کرد: 484 دانشجو از ابتدای فعالیت این گروه پذیرفته شده‌اند که از این تعداد تاکنون 385 نفر فارغ التحصیل شده اند. شاخص دانشجو به استاد در گروه ما 9.2 است که فاصله زیادی با میانگین جهانی که عدد 15 است، ندارد.

فرجی در ادامه و پس از تشریح ساختار گروه هنر و معماری دانشگاه خاتم، به ویژگی‌‌های صنعت ساختمان اشاره کرد و یادآور شد: صنعت ساختمان از مقاوم ترین صنایع در برابر تحولات در حوزه فناوری‌‌های نوین است و از این رو نقش دانشگاه‌‌ها در تحول آن می‌تواند بسیار مهم باشد.

وی در عین حال با اشاره به نقش مهم صنعت ساختمان در اقتصاد هر کشور تاکید کرد: سهم صنعت ساختمان از GDP در هر کشور حدود 7 تا 12 درصد است و 15 درصد از نیروی کار هر کشور به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند که 70 درصد آن مربوط به بخش خصوصی است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم سخنانش را با بیان این سخن به پایان برد: صنعت ساختمان که نقش مهمی در تولید ناخالص ملی هر کشوری دارد خیلی مستعد این است که از فناوری‌‌های نوین بهره بگیرد.