فین‌تک و توسعه اقتصادی

مفهوم فین‌تک دلالت بر شرکت‌هایی دارد که تلاش دارند با استفاده از تکنولوژی، خدمات مالی را کارآمدتر کنند. این درواقع چیزی فراتر از یک روش معامله سنتی است که بشر از دیرباز با آن به تجارت، دادوستد و تولید می‌پرداخت. راس باکلی[1] و دیگران در مقاله‌ای با عنوان فرگشت فین‌تک در سال 2016، فین‌تک را به سه دوره تقسیم کرده‌اند. دوره‌ها شاهد سطح مشخصی از تمایز در بازار بودند که منجر به تغییراتی در نحوه تعامل مصرف‌کنندگان با پولشان شد:

فین‌تک 1.0 (1866 تا 1967 میلادی):

این مرحله شامل ساخت زیرساخت‌هایی است که خدمات مالی جهانی را پشتیبانی می کند. اولین کابل فراآتلانتیک[2] (1866) و فدوایر[3] (1918) در ایالات متحده آمریکا اولین سیستم انتقال الکترونیکی وجوه را با استفاده از فناوری‌هایی مانند تلگراف و کد مورس فعال کردند. طبق استانداردهای امروزی، این فناوری بسیار مبتدی است اما در عصر توسعه زیرساخت‌ها و حمل و نقل، توانایی انجام تراکنش های مالی ورای فواصل طولانی، حقیقتا یک انقلاب بزرگ بوده است.

فین‌تک 2.0 (1967 تا 2008 میلادی):

این مرحله با نصب اولین دستگاه خودپرداز توسط بارکلیز[4] در سال 1967 شروع می‌شود و مشخصه آن، تغییر از آنالوگ به دیجیتالی شدن امور مالی است. در دهه 1970، نسدک[5]، اولین بورس دیجیتالی جهان و سوییفت[6](جامعه ارتباطات مالی بین بانکی در سراسر جهان)، یک پروتکل ارتباطی بین مؤسسات مالی که حجم زیادی از پرداخت‌های بین‌مرزی را تسهیل می‌کرد، تأسیس شد. این دوران تا دهه 1980 با ظهور رایانه‌های مرکزی بانکی ادامه یافت. در دهه 1990 اولین روندها به سمت بانکداری دیجیتال مشاهده شد و مشتریان شروع به مدیریت پول خود به روش‌های مختلف کردند. پی‌پال، معروف‌ترین سیستم خدمات مالی تحت وب، در سال 1998 راه اندازی شد.

همه چیز در اقتصاد خوب به نظر می رسید تا جایی که گوردون براون، صدراعظم وقت بریتانیا را بر آن داشت تا "پایان دوگانه رونق و رکود اقتصادی" را اعلام کند. با این حال، بحران مالی عظیم جهانی سال 2008 بود که پایان‌بخش این عصر فین‌تک بود و باعث نوآوری‌ای شد که منجر به دوره بعدی فین‌تک شد.

فین‌تک 3.0 (2008 میلادی تا امروز):

پس از آن بحران مالی، عدم اعتماد به بانک‌ها در راستای تغییرات نظارتی، بازار را به سمت ارائه‌دهندگان جدید سوق داد. بیت کوین[7] در سال 2009 متولد شد و پس از آن، سایر ارزهای دیجیتال با استفاده از فناوری بلاک چین وارد بازار شدند.

از طرف دیگر، همه‌گیری و ارتقای تکنولوژی تلفن‌های هوشمند باعث شده تا آنها به ابزار اصلی برای دسترسی مردم به وب و سایر خدمات مالی تبدیل شوند.

این دوره که به عنوان دوران استارت‌آپ نیز شناخته می‌شود، با میل به نوآوری در میان سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان، منجر به موجی از محصولات و خدمات جدید شده است. حتی بانک‌ها نیز شروع به رفتار و برندسازی خود مانند استارتاپ‌ها کرده‌اند و این دور شدن از بانک‌های دوران فین تک 2.0، عنصر بسیار تعیین‌کننده‌ای برای فین‌تک 3.0 بوده است.

پلتفرم‌های بانکداری به‌عنوان سرویس[8]، مانند سولاریس‌بانک[9]، دور شدن از سیستم‌های قدیمی پیچیده را برای بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی آسان‌تر کرده است تا آنها را قادر به راه‌اندازی «نئوبانک[10]‌» کند ( معروف به فین‌تک 3.5 که شامل بانک‌های دیجیتالی مبتنی بر بهبود تجربه مشتری‌اند).

همانطور که در دوره سوم فین‌تک ذکر آن رفت، بانک‌ها نیز به سمت رفتارهای استارتاپی و سرمایه‌گذاری در آن رده، تمایل پیدا کرده‌اند. سارا کوشیانسکی[11] محقق ارشد موسسه مشاوره اقتصادی ایلون اف‌اس[12] در لندن معتقد است که بانک ممکن است صرفاً به دنبال سرمایه‌گذاری مناسبی باشد که بازدهی خوب و در نتیجه سود مالی به آن بدهد. فراتر از آن، سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه بانک را قادر می‌سازد تا جای پایش در آن عرصه، محکم شود و می‌تواند در طول زمان آسان‌تر سهام خود را افزایش دهد. همچنین در صورت تصمیم به فروش، آن را در موقعیتی سودآور واگذار ‌کند.

با نگاه به بازارهای جهانی در فین‌تک 3.0 میتوان دریافت که حجم اقبال به سرمایه گذاری تا چه میزان عظیم بوده است. جان ریز[13] از موسسه اس‌پی‌گلوبال[14] در گزارشی در سپتامبر 2021میلادی، این میزان اقبال را نشان داده است. در سال 2010، تعداد کل معاملات فین‌تک کمتر از 600 مورد و ارزش آن چیزی در حدود حدود 11 میلیارد دلار بود. با این حال، تا سال 2019، کل سرمایه جذب شده توسط فین‌تک‌ها از تقریباً 5000 معامله از میزان 218 میلیارد دلار فراتر رفته است. اگرچه این روند در سال 2020 در طول همه‌گیری کووید-19 معکوس شد، اما سرمایه گذاری در سال 2021 دوباره به همان شدت بازگشته است. متوسط نرخ رشد سالانه حقوق صاحبان سهام در معاملات جهانی فین‌تک بین سال‌های 2010 و 2020، به میزان 45 درصد بوده است که بسیار بیشتر از نرخ رشد 8 درصدی معاملات غیر فین‌تک است.

شون پیک[15] از اعضای اتاق تجارت امریکا[16] معتقد است که شش دسته ذیل، در فضای فین‌تک امروز، عمومیت بیشتری دارند:

1. کیف پول موبایل و اپلیکیشن‌های پرداخت[17] برخی از رایج ترین اشکال فین تک هستند. خدماتی مانند PayPal، Venmo، Square، Apple Pay و Google Pay به همتایان این امکان را می‌دهند که پول را به یکدیگر انتقال دهند یا تاجران از مشتریان، پرداختی دریافت کنند.
2. پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی[18]، مانند Kickstarter و GoFundMe، با اجازه دادن به کاربران پلتفرم برای سرمایه‌گذاری پول خود در مشاغل، محصولات و افراد، گزینه‌های سنتی تأمین مالی را به چالش کشیده‌اند.
3. ارزهای دیجیتال و فناوری‌های بلاک‌چین[19]از معروف‌ترین و دقیق‌ترین نمونه‌های فین‌تک هستند. صرافی‌های ارزهای دیجیتال مانند Coinbase و Gemini به کاربران امکان خرید یا فروش ارزهای دیجیتال را می‌دهند. فناوری‌های بلاک‌چین همچنین پتانسیل انتقال به صنایع خارج از امور مالی را برای کاهش تقلب، دارند.
4. روبات‌های مشاور[20] شامل توصیه ها و مدیریت نمونه کارها مبتنی بر الگوریتم‌هایی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی هستند. برخی از خدمات روبات‌های مشاور محبوب عبارتند از Betterment و Ellevest.
5. اپلیکیشن‌های معاملاتی سهام[21]، مانند Robinhood و Acorns، به نمونه‌ای محبوب و مبتکرانه از فین‌تک تبدیل شده‌اند، زیرا سرمایه‌گذاران می‌توانند به جای مراجعه به کارگزار بورس، سهام را از هر کجا با دستگاه تلفن همراه خود معامله کنند.
6. اینشورتک‌ها[22] انواع مختلف روش‌های پیشنهاد و فروش سنتی بیمه، مانند بیمه خودرو و خانه را به چالش کشیده‌اند. شرکت‌هایی مانند Oscar Health و Credit Karma نمونه هایی از شرکت های فناوری بیمه هستند که وارد صنعت مراقبت های بهداشتی و مالی شخصی شده‌اند.

مبتنی بر مقدمه ای که ذکر شد، سرزمین هوشمند پاد به طور مشخص در مسیر و طریق روندهای جهانی در حال برداشتن قدم است. حضور پررنگ در عرصه فین‌تک 3.0 با پشتوانه بانکی و تلاش برای دگرگون کردن ساز و کار بانکداری سنتی با تکیه بر تولید استارتاپ‌های حوزه فین‌تک، توانسته است جای پای محکمی برای خود در این عرصه ایجاد کند.