تحقیقات مبتنی بر هوش مصنوعی چگونه به دو جایزه نوبل منتهی شد؟

به گزارش خبرنگار روابط عمومی و سایت دانشگاه خاتم، نشست تخصصی با عنوان «هوش مصنوعی، جوایز نوبل ۲۰۲۴: چشم‌انداز و رهیافت فناوری‌های زیستی» با حضور و سخنرانی دکتر علی اعتمادی؛ معاون پژوهشی گروه زیست‌فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر حسین پیوندی؛ پژوهشگر موسسه رهیافت‌های نوآور برتر پاسارگاد، پیش از ظهر امروز چهارشنبه 30 آبان ماه 1403 در سالن آمفی تئاتر دانشگاه خاتم برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر حسین رضوی حاجی آقا؛ مدیر بخش پژوهش دانشگاه خاتم در سخنان کوتاهی ضمن خوشامدگویی به سخنرانان این نشست تخصصی، اعطای جایزه نوبل در رشته‌های شیمی و فیزیک در سال جاری میلادی را به محققانی که مبنای پژوهش‌هایشان هوش مصنوعی و الگوریم‌های مبتنی بر یادگیری عمیق بوده است، نقطه عطفی در معرفی تاثیرات هوش مصنوعی و استفاده‌ها و کاربردهای فراوانی که امروزه در زندگی مردم در سراسر جهان از آن صورت می‌گیرد، خواند و آمادگی دانشگاه خاتم را برای میزبانی از نشست‌ها و کنفرانس‌هایی علمی که وجوه مختلف این پدیده را هر چه بیشتر واکاوی کند، اعلام کرد.

سخنران نخست این نشست دکتر حسین پیوندی؛ پژوهشگر موسسه رهیافت‌های نوآور برتر پاسارگاد بود که ارائه خود را با ادای احترام به پروفسور کارو لوکاس قوکاسیان؛ استاد فقید دانشگاه تهران و پدر علم رباتیک ایران که در سال 2010 بر اثر بیماری از دنیا رفت، آغاز کرد.

وی سپس ضمن مرور مختصری بر تاریخچه هوش مصنوعی و نقش آلن تورینگ؛ محقق انگلیسی و مقاله معروفی که وی در سال 1952 منتشر کرد و در آن برای نخستین بار مدعی شد که ماشین‌های محاسباتی می‌توانند همان کارهای فکری را که انسان انجام می‌دهند، انجام دهند، گفت: عبارت «هوش مصنوعی» برای نخستین بار در مقاله تورینگ بود که مطرح شد و بعد از بیش از 70 سال از انتشار آن مقاله، حالا نوبت طرح این پرسش است که هوش مصنوعی اکنون به کجا رسیده است؟

پیوندی با نمایش چند فیلم کوتاه تلاش کرد تصویری از تاریخی که بر هوش مصنوعی طی 7 دهه گذشته رفته است، ارائه کند و سپس ضمن معرفی جفری هینتون و جان هاپفیلد؛ دو دانشمندی که جایزه نوبل فیزیک امسال را به خاطر تحقیقاتی که در حیطه هوش مصنوعی انجام داده بودند، برنده شدند، به ذکر مثال‌هایی که از وجود و حضور هوش مصنوعی در امور روزمره انسان‌ها پرداخت و یادآور شد: آنچه که به هوش مصنوعی بسیار کمک کرد، موضوع پیشرفت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری روی کامپیوترها بود.

این پژوهشگر موسسه رهیافت‌های نوآور برتر پاسارگاد سپس با طرح این پرسش که آیا خود هوش مصنوعی توسط یک چت بات به نام Chat GPT در اختیار ماست، پایان کار است؟، تلاش کرد به این پرسش پاسخ دهد و گفت: خیر، چنین چیزی نیست اما این موضوع منجر به خلق ایده جدیدی به نام مهندسی پرامپت و مهندسان پرامپت شده که در حال حاضر بالاترین سطح حقوق و دستمزد را در میان مشاغل در دنیا دارا هستند. به رغم همه این مسائل، شما اگر پرامپت مناسبی ارائه ندهید، پاسخ صحیحی دریافت نمی‌کنید؛ کما اینکه در مواردی حتی اگر پرامپت مناسبی هم ارائه دهید، این امکان وجود دارد که پاسخ صحیحی دریافت نکنید.

پیوندی در بخش پایانی سخنان خود به تحقیق خودش در زمینه الگوریتم‌هایی که می‌توانند تا حد زیادی به حل مشکل نابینایی کمک کنند، پرداخت و در نهایت نیز چالشی را در مبحث «الگوریتم درخت تصمیم» با حاضرین در میان گذاشت.

در ادامه دکتر علی اعتمادی؛ معاون پژوهشی گروه زیست‌فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سخنانی با موضوع طراحی پروتئین‌ها با کمک هوش مصنوعی گفت: پروتئین‌ها اجزای اصلی بدن انسان هستند و این مسئولیت را بر عهده دارند که مثلاً حس بویایی را به دنبال استنشاق بوها به ما منتقل کنند. خود پروتئین‌ها نیز از آمینواسیدها تشکیل شده‌اند که توسط پیوندهایی به هم متصل شده‌اند. اهمیت آمینواسیدها از این بابت است که وقتی وارد بدن می‌شوند، در عرض کمتر از یک ثانیه به شکلی سه بُعدی تبدیل می‌شوند که ما به آن فولدینگ پروتئین می‌گوئیم؛ پدیده‌ای که منجر به الگوریتم‌هایی شد که به اعطای جایزه نوبل شیمی در سال جاری به سه برگزیده آن؛ دیوید بیکر، دمیس هاسابیس و جان جامپر شد.

وی که خود در چند پروژه علمی با دیوید بیکر؛ یکی از برندگان نوبل شیمی امسال همکاری کرده است، در ادامه به بیان برخی تجارب خود از این همکاری پرداخت و درباره شخصیت علمی بیکر و پشتکار او افزود: کسانی که بیکر را می‌شناسند، با این وصف او را می‌شناسند که هیچ مانعی نمی‌تواند سر راه او در تحقیقاتش قرار بگیرد. او حدود 35 سال روی موضوع طراحی پروتئین و پیش بینی ساختار آن کار کرد و بسته‌ای را به نام «روزتا» طراحی کرد که اکنون برای همگان نیز قابل دسترس است.

معاون پژوهشی گروه زیست‌فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش پایانی سخن خود به این سوال پرداخت که آیا دارویی وجود دارد که با استفاده از پروتئین‌ها طراحی و همچنین و تجاری سازی شده باشد؟ و در همین ارتباط گفت: بله، دارویی که برای درمان کرونا ساخته شد، از همین گونه است که در کره جنوبی تائیدیه گرفت و نتایج مطلوبی هم به همراه داشت.

بر اساس این گزارش، نشست تخصصی «هوش مصنوعی، جوایز نوبل ۲۰۲۴: چشم‌انداز و رهیافت فناوری‌های زیستی» با هدف آشنایی دانشجویان و استادان دانشگاه خاتم با مقوله هوش مصنوعی و ارتباط آن با جوایز نوبل ۲۰۲۴ و همچنین دستاوردهای فنی آن در سال‌های پیش رو و با همکاری موسسه رهیافت برگزار شد.