معرفی گروه مهندسی صنایع
رشته مهندسی صنایع با توسعه، بهبود و یکپارچه‌سازی سامانه‌های پیچیده سروکار دارد و می‌کوشد تا افراد، منابع مالی، دانش، اطلاعات، تجهیزات، انرژی و مواد، فرایندها، سامانه‌ها و سازمان‌های پیچیده را بهینه‌سازی کند. به عبارت دیگر، موضوع اصلی در رشته مهندسی صنایع، اثربخشی، کارایی، تطبیق‌پذیری، پاسخگویی، بهبود کیفیت کالاها و خدمات و در نهایت سودآوری است.
فهرست مطالب
- گستره‌ی كار مهندسان صنايع
- تاریخچه‌ی مهندسی صنایع
- گرایش‌های مهندسی صنایع دانشگاه خاتم
- مهارت‌ها و توانمندیهای مورد نیاز مهندسی صنایع
- اهداف و ماموریت‌های گروه مهندسی صنایع
- رویداد‌های‌های گروه مهندسی صنایع
گستره كار مهندسان صنايع
مهندسان صنایع در تمام مراحل تولید و پردازش دخیل هستند. آن‌ها ممکن است امکانات جدیدی را از ابتدا طراحی کنند، مسئول ارتقا، گسترش و بازسازی امکانات موجود باشند یا طراحی مورد نیاز برای تجهیزات جدید و نوشتن مشخصات تجهیزات خریداری شده از فروشندگان خارجی و حصول اطمینان در جهت تطابق با نیازهای موجود را بررسی کنند. آن‌ها همچنین ممکن است نیاز به بازسازی تجهیزات و امکانات موجود، طراحی فرآیندهای جدید و طراحی ابزار و وسایل جدید داشته باشند.
مهندسان صنایع به منظور حفظ استانداردها، باید دارای دانش پایه‌ای در بسیاری از زمینه‌های مهندسی باشند و همچنین با فرآیندهای کاری، تجهیزات، ابزار و مواد آشنا باشند تا بتوانند امکانات، سیستم‌ها و تجهیزاتی را که نیاز به هزینه، کیفیت، ایمنی و حفاظت از محیط زیست دارند، برطرف کند.
مهندسان صنایع برای طراحی امکانات و تجهیزات بیشتر روی سیستم‌های طراحی کامپیوتری تکیه می‌کنند. آن‌ها همچنین به منظور بیشتر کردن بهره‌وری و به حداقل رساندن هزینه‌ها از مدل‌سازی کامپیوتری و شبیه‌سازی جریان‌های فرایند و زنجیره‌های عرضه استفاده می‌کنند. در واقع وظیفه‌‌ی مهندسان صنایع این است که بهره‌وری در مدیریت منابع انسانی و تکنولوژی را بهبود دهند؛ این در حالی است که بخش عمده‌ی رشته‌های مهندسی کارشان، صرفا مرتبط با ماهیت فنی فرآیندها و فرآورده‌ها است. در واقع مهندسی صنایع از معدود رشته‌های مهندسی است که مولفه‌‌ی اصلی آن، عامل انسانی است.
مهندسان صنایع در امور برنامه‌ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیت‌های موسسات در فاصله‌ی میان رشته‌های مختلف کار می‌کنند؛ فعالیت‌هایی که این افراد در ارتباط با آن کار می‌کنند، شامل: تولید، نوآوری در محصولات، ارائه‌ی خدمات، حمل‌و‌نقل و جریان اطلاعات سازمانی است. بنابراین مهندسان صنایع راه را برای تعامل تخصص‌های مختلف و کار گروهی فراهم می‌کنند و باعث می‌شوند کارها به طور منظم انجام شود. این افراد همیشه به دنبال یافتن بهترین راه برای تولید محصول و حل مسائل و مشکلات واحد صنعتی- خدماتی هستند و هنگام برنامه‌ریزی برای اداره کارخانه‌ای که کارگران پرشمار و ماشین‌آلات بسیار دارد، به این فکر می‌کنند که چگونه بیکاری ماشین‌آلات کمتر و فعالیت نیروی انسانی هم بهینه شود. در این رشته، توانمندیهای ارتباطی، شخصیتی و اجتماعی افراد در فضای همکاری و در شرایط عادی و ویژه، تقویت می‌شود و این شاخص مهم دیگری است که فرصت طلایی تحصیل در دانشگاه خاتم برای دانشجویان رشته مهندسی صنایع فراهم می‌کند.
تاریخچه رشته مهندسی صنایع
تاریخچه‌ی مهندسی صنایع به آغاز انقلاب صنعتی در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن 19 برمی‌گردد. هم‌زمان با گسترش فعالیت کارخانه‌های صنعتی، احتیاج به مدیریت و تفکرِ مدیریت، بیشتر احساس شد زیرا افراد تلاش می‌کردند که کیفیت و توان تولید را افزایش دهند. در همین راستا، روش‌های تحلیل و تفسیر علمی فرایندها و آزمایشات و اثبات‌های علمی در طراحی و ساخت ابزارآلات و ماشین‌ها مورد توجه قرار گرفت و مدیریت علمی به عنوان یک نگرش و روش حرفه‌ای مطرح شد.
برخی از پایه‌گذاران اولیه‌‌ی مهندسی صنایع عبارتند از: «ساموئل کلت»؛ پیشگام خط مونتاژ، « فردریک تیلور» که مدیریت علمی و مطالعه‌ی زمان و مکان را معرفی کرد، «هارینگتون امرسون» که روش‌های بهبود فرآیند خود را در كتابی به نام «12 اصل بهره‌وری» شرح داده است، «هنری لورنس گانت» که نمودار گانت را در حوزه‌ی مدیریت سازمانی توسعه داد و «هنری فورد» که خط مونتاژ برای تولید خودرو را اجرا کرد.
در روزهای اول پیدایش، مهندسی صنایع عمدتا بر پایه‌‌ی افزایش کارایی و سودآوری عملیات استوار بود. از آن به بعد، اختراعات مداوم و توسعه ماشین‌آلات و منابع جدید، چالش‌های جدیدی برای توسعه فناوری‌ها و بهینه‌سازی استفاده از آن‌ها به وجود آورد.
گرایش‌هایمهندسی صنایع دانشگاه خاتم
گروه مهندسی صنایع دانشگاه خاتم از سال 1391 در دانشگاه خاتم و در مقطع کارشناسی ارشد ایجاد شده است.
رشته مهندسی صنایع دانشگاه خاتم در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش‌های زیر می‌باشد:
- لجستیك و زنجیره تامین
- مدل سازی سیستم‌ها و تحلیل داده
- سیستم‌های مالی
- روش‌های بهینه سازی
- سیستم‌های تولید و خدمات
- مدیریت مهندسی
در ادامه با گرایش‌های مهندسی صنایع در دانشگاه خاتم بیشتر آشنا شوید.
گرایش لجستیك و زنجیره‌ی تامین
یکی از گرایش‌های مهندسی صنایع، لجستیك و زنجیره تامین است که هدف آن تربیت متخصصانی با توان تحلیل، طرح‌ریزی و طراحی، پیاده‌سازی و بهبود عملكرد زنجیره‌های تامین و فرایندهای جاری با تاكید بر جنبه‌های مهندسی است. فارغ التحصیلان این گرایش قادر خواهند بود به عنوان کارشناس ارشد این حوزه، راه‌حل‌های علمی و كاربردی در زمینه‌ی طراحی، بهینه‌سازی ساختار و فرایندهای زنجیره‌ی تامین و بهبود عملكرد آن‌ها و همچنین پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت زنجیره‌ی تامین را ارائه نمایند.
گرایش مدل سازی سیستم‌ها و تحلیل داده
گرایش مهندسی سیستم هاي اقتصادي-اجتماعی یکی از گرایش هاي قدیمی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع بود كه با ورود دانش آموختگانی از رشته هاي مختلف کارشناسی علوم مهندسی و غیرمهندسی و بدلیل انعطاف پذیر بودن دروس الزامی این گرایش، بتدریج این گرایش بیشتر به سمت موضوعات مدیریتی سوق پیدا کرد تا حدي که شاید بتوان محتواي آن را مدیریت سیستمهاي اقتصادي-اجتماعی دانست. از سوي ديگر با گسترش زمینه هاي مرتبط با روش هاي مهندسي سيستم ها (System Engineering Methods)، زمينه هاي علوم داده (Data Science) و زمينه هاي بين رشته اي مهندسي سيستم ها (Inter-disciplinary System Eng.) به عنوان پل ارتباطی همکاري هاي علمی با سایر رشته هاي مهندسی، ضرورت ایجاد گرایشی که دربرگیرنده این موضوعات باشد بیش از پیش مطرح شد.
گرایش مدل سازی سیستم‌ها و تحلیل داده به مطالعه، مدل‌سازی و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها می‌پردازد و با در نظر گرفتن نیازها، اولویت‌ها و امکانات موجود، بهترین سیستم را طراحی می‌کند. دانش‌آموختگان این گرایش قادر خواهند بود با اکتساب نگرش و مهارت کلیدی «کل‌نگری خلاق» به ارائه‌ی راه‌حل‌های کارا و اثربخش برای مسائل پیچیده و کلان‌مقیاس بپردازند. تحلیل جامع مسائل و ارائه‌ی راه‌حل‌های خلاقانه از ویژگی‌های اصلی دانش‌آموختگان این گرایش است. از منظر روش‌شناسی نیز دانش‌آموختگان این گرایش بر انواع روش‌های سخت و نرم حل مسئله شامل تحقیق در عملیات، بهینه‌سازی داده‌محور، داده‌کاوی، فرایند‌کاوی، پویایی‌شناسی سیستم‌ها، متدولوژی سیستمی نرم، برنامه‌ریزی غیرقطعی، برنامه‌ریزی تعاملی و روش‌های سیستمی پسامدرن مسلط خواهند شد.
گرایش سیستم‌های مالی
سیستم‌های مالی یکی دیگر از گرایش‌های مهندسی صنایع است که موضوعات مختلفی را مورد توجه قرار می‌دهد. استفاده از فناوری محاسباتی و اطلاعاتی پیشرفته در بازارهای مالی و تحلیل سرمایه‌گذاری، به‌كارگیری فنون مهندسی مالی در بانک‌ها، موسسات كارگزاری بورس، شركت‌های بیمه و واحدهای خزانه‌داری، تحلیل مالی موسسات صنعتی و بازرگانی و استفاده از ابزارهای كاهش ریسک یا مدیریت ریسک از مهم‌ترین مباحث این گرایش هستند.
فرصت‌های شغلی در بازار کار برای فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموختگان گرایش سیستم‌های مالی در رشته مهندسی صنایع عبارتند از:
- موسسات سپرده‌پذیر (بانک‌های تجاری، تخصصی، توسعه‌ای)؛
- موسسات بیمه (بیمه عمر، دارایی‌ها و تامین اجتماعی)؛
- موسسات سرمایه‌گذاری (شركت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری)؛
- موسسات اعتباری (صندوق‌ها و اتحادیه‌های اعتباری)؛
- موسسات تامین سرمایه (بانك‌های سرمایه‌گذاری)؛
- موسسات خدماتی و مشاوره مالی (شركت‌های رتبه‌بندی و امین)؛
- بورس و موسسات دیگر (لیزینگ و ..).
گرایش روش‌های بهینه سازی
روش هاي بهینه سازي و کابردهاي آن در صنایع مختلف یکی از اصلی ترین زمینه هاي تخصصی مهندسی صنایع است. در چند سال گذشته روش هاي بهینه سازي و کاربردهاي آن توسعه و تحولات چشمگیري داشته است و بتدریج ضرورت ایجاد گرایش تخصصی مستقلی با تمرکز بر موضوعات جدید بهینه سازي بیش از پیش روشن شده است. بخصوص در زمینه بهینه سازي با داده هاي تصادفی یا نادقیق، تصمیم گیري و برنامه ریزي در شرایط عدم قطعیت، بهینه سازي سیستم ها با ابعاد بزرگ، بهینه سازي مبتنی بر نظریه گراف و روش هاي حل مسائل بهینه سازي ترکیباتی پیشرفت هاي علمی قابل توجهی صورت گرفته که نتایج آن بصورت دروس جدید تحصیلات تکمیلی و مباحث منتخب در بهینه سازي در دانشگاههاي بزرگ کشور ارائه شده است.
هدف گرایش روش‌های بهینه سازی، تربیت متخصصانی است كه با بهره‌گیری از مهارت‌های خود و دروس تخصصی این گرایش، توانایی شناخت، تحلیل و ارائه طرح برای سیستم‌های متشکل از انسان، مواد و ماشین را دارند.
مهم‌ترین مهارت‌های فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموختگان این رشته عبارتند از:
- کشف و بررسی مشکلات وزارتخانه‌ها؛
- سازمان‌های ستادی و نظام‌های صنعتی؛
- جستجوی ارتباط منطقی بین اجزای انواع سیستم‌های تولیدی و غیرتولیدی؛
- برنامه‌ریزی و ارائه‌ی مدل جهت کسب بهترین بازدهی از کارکرد سیستم‌ها؛
- کنترل سیستم‌ها جهت پیگیری نقص‌ها و ارائه‌ی مدل مطلوب و نهایی؛
- برنامه‌ریزی و شرکت در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی صنعتی و ارائه‌ی الگوهای مناسب برای طراحی واحدهای تولیدی عظیم کشور.
گرایش سيستم‌های توليد و خدمات
گرایش اولیه کارشناسی ارشدمهندسي صنايع با عنوان کلی مهندسی صنایع بر محور موضوعات اصلی و سنتی این رشته شامل موضوعات برنامه ریزي تولید، مسائل زمان بندي، نظریه صف، طراحی سیستم هاي تولیدي و کاربرد بعضی از مباحث بهینه سازي تمرکز داشت. با گسترش بخش خدمات در اقتصاد کشور، زمینه هاي جدیدي براي توسعه رشته مهندسی صنایع از جمله مدیریت درآمد و تقاضا، طراحی سیستم هاي خدماتی، قیمت گذاري و سفارش دهی در صنایع خدماتی، بوجود آمد و این نیاز باید در برنامه هاي دوره كارشناسي ارشد پاسخ داده مي شد. براي اين منظور در سال 1395 گرايشي تحت عنوان " بهینه سازي سیستم ها" ايجاد شد ولي با توجه به مبهم بودن اهداف آموزشي و جهت گيري آن و همچنين چالش هاي اجراي آن در دانشگاه ها، به منظور احیاي اصلی ترین گرایش سنتی مهندسی صنایع و توسعه آن در جهت پاسخگویی به نیاز علمی در سیستم هاي خدماتی و تقویت و بروز آوري زمینه هاي اصلی مرتبط با سیستم هاي تولیدي، گرایش قبلی "بهینه سازي سیستم ها" با گرایش "سیستم هاي تولید و خدمات" جایگزین شد.
گرایش مدیریت مهندسی
گرایش مدیریت مهندسی، به مطالعه كاربرد اصول مهندسی در كسب‌وكار اختصاص دارد. هدف در این گرایش تربیت مهندسانی است كه با بهره‌گیری از اصول علم مدیریت در كنار دانش مهندسی به حل مسائل واقعی موجود در سازمان در زمینه‌های مدیریتی، اقتصادی و تجاری می‌پردازند. انتظار می‌رود دانش‌آموختگان این گرایش دارای مهارت‌های مناسب در زمینه‌های كاربردی مهندسی صنایع و مدیریت شوند، به‌نحوی كه بتوانند مدیریت علمی را در بخش‌های مختلف تولیدی و خدماتی جامعه اجرا نمایند.
مهارت‌ها و توانمندیهای مورد نیاز مهندسی صنایع
از مهم‌ترین مزایای انتخاب رشته مهندسی صنایع برای دانشجویان می‌توان به كسب تجربه‌های ناب شغلی و کسب توانمندی بالا در حل مسئله اشاره کرد. از جمله دغدغه‌های یک مهندس صنایع، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، بهبود کیفیت محصولات و خدمات، اطمینان از سلامت و ایمنی کارکنان، حفاظت از محیط زیست، تطابق با مقررات دولتی و سازمانی و کاهش اتلاف زمان، منابع، انرژی و ... است.
می‌توان گفت رشته مهندسی صنایع مجموعه بزرگی از دانش‌ها و مهارت‌ها را در بر می‌گیرد که برای طراحی و بهبود فرآیندها در صنعت و خدمات ضرورت دارند. دانشجویان این رشته دید وسیعی خواهند داشت و می‌توانند میان تخصص‌های مختلف و مدیریت سازمان ارتباط برقرار کنند که در نتیجه فرایندهای برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری انجام خواهند شد.
مهندسان صنایع در تمام مراحل تولید و پردازش نقش دارند. آن‌ها ممکن است فرایندهای جدیدی را از ابتدا طراحی کنند و مسئول ارتقا، گسترش و بازسازی امکانات موجود باشند یا بررسی و طراحی تجهیزات جدید و حصول اطمینان در جهت تطابق با نیازهای موجود را به عهده داشته باشند.
علاوه بر موارد بالا، در رشته مهندسی صنایع توانمندیهای ارتباطی، شخصیتی و اجتماعی افراد در فضای همکاری و در شرایط عادی و ویژه تقویت می‌شود و این یک فرصت طلایی برای دانشجویان رشته مهندسی صنایع دانشگاه خاتم به حساب می‌آید.
اهداف و ماموریت‌های گروه مهندسی صنایع
چشم انداز گروه برای سال 1410
گروه مهندسی صنایع دانشگاه خاتم یکی از پنج مرجع اصلی آموزشی و پژوهشی ایران در حوزه مهندسی صنایع است.
اهداف کلان گروه برای سال 1410
- کیفیت آموزشی در گروه مهندسی صنایع دانشگاه خاتم از منظر دانشجویان و جامعه، در زمره بهترین‌های کشور قرار داشته باشد؛
- پژوهش‌های کاربردی و خدمات تخصصی گروه مهندسی صنایع، بیش از 50 درصد فعالیت‌های کادر هیات علمی گروه باشد؛
- دستیابی به امتیاز حداقلی 20 در شاخص H-index از اهداف دیگر این دانشگاه است.
مهم‌ترین برنامه‌های گروه مهندسی صنایع در بازه‌ی زمانی 1404-1401
- راه‌اندازی آزمایشگاه بهینه‌سازی، محاسبات نرم و تحلیل سیستم‌ها؛
- برگزاری مدرسه‌ی تابستانی به منظور توانمندسازی علمی دانشجویان؛
- برنامه‌ریزی برای ایجاد مرکز پژوهش‌های مهندسی صنایع؛
- برنامه‌ریزی کارورزی دانشجویان؛
- برنامه‌ریزی برای ایجاد زمینه‌های اشتغال دانشجویان نمونه؛
- برنامه‌ریزی دوره MBA کوتاه‌مدت سیستم‌های سلامت؛
- برنامه‌ریزی ایجاد گرایش سیستم‌های سلامت؛
- راه‌اندازی دوره دکترای مهندسی صنایع؛
- راه‌اندازی نشریه تخصصی مهندسی صنایع در خدمات.
رویدادهای گروه مهندسی صنایع:
- برگزاری نشست تخصصی مدیریت سلامت در سال 1400؛
- برگزاری نشست تخصصی كاربرد نسل چهارم صنعت در زنجیره‌ی تامین هوش مصنوعی و بلاكچین در سال 1400؛
- مشارکت در برگزاری سخنرانی‌های علمی انجمن مهندسی صنایع ایران در سال 1400؛
- مشارکت در کمیته‌ی علمی دو کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع در سال 1400؛
در مجموع می‌توان گفت رشته‌ی مهندسی صنایع مجموعه‌‌ی بزرگی از دانش‌ها و مهارت‌ها را در برمی‌گیرد که برای طراحی و بهبود فرآیندها در صنعت و خدمات ضرورت دارند. مهندسی صنایع با داشتن دید وسیع، میان تخصص‌های مختلف و نهاد مدیریت سازمان، ارتباط ایجاد می‌کند و کارهای برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری انجام خواهد شد. مهندسی صنایع از زاویه‌های مختلف به مسایل نگاه می‌کند؛ مثل توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری و توجه به بهره‌وری سازمان.